Gdy poszkodowanych jest wielu, zachodzi konieczność ustalenia priorytetów w udzielaniu ratunku. Możliwości personelu medycznego są ograniczone i nie można w równym stopniu zająć się każdym. Niezależnie od tego, czy jest to miejsce zdarzenia, czy szpital, w jakiś sposób trzeba nadać poszczególnym poszkodowanym pierwszeństwo względem… no właśnie czego? Na to pytanie odpowiada triage, czyli procedura medycznej, ratunkowej segregacji. Czym jest i na czym polega?
Co to jest triage?
System segregacji medycznej, czyli triage (triaż) jest stosowany w praktyce funkcjonowania podmiotów leczniczych, zwłaszcza szpitalnych oddziałów ratunkowych i zespołów ratownictwa medycznego na całym świecie. Jest to procedura pozwalająca na przyporządkowanie pacjentów do grup pilności pod względem konieczności udzielenia pomocy medycznej. W ratownictwie medycznym oraz w praktyce jednostek współpracujących z Systemem, segregacja triage stosowana jest w zdarzeniach masowych i katastrofach. Natomiast w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych triage jest stosowany na co dzień, aby ułatwić funkcjonowanie oddziału.
Dlaczego ratunkowa segregacja poszkodowanych ma znaczenie?
Duża liczba poszkodowanych w zdarzeniach masowych i katastrofach stanowi ogromne wyzwanie i zmusza do zmian sposobu postępowania. Najistotniejsze jest, by zrobić maksymalnie dużo, dla jak największej liczby ofiar, w jak najkrótszym czasie. Obecnie na całym świecie funkcjonują różne systemy segregacji, które w zależności od kraju mogą nieco się różnić, ale podstawy są zawsze takie same i mają jeden cel: dać szansę na przeżycie jak największej liczbie osób. W Polsce wykorzystywane jest kilka metod. Najpowszechniejszą jest system START i JumpSTART (wersja pediatryczna) wykorzystywany przede wszystkim w wypadkach masowych. TRTS oparty na ocenie pacjentów na podstawie skali ciężkości urazów, a także triage taktyczny w tamach TCCC. Jednak stosowanym na szeroką skalę jest model START, który tutaj omówimy.
Triage – ratunkowa segregacja medyczna – zasady
Segregacja ma na celu wyznaczenie priorytetów, aby uratować jak największą liczbę poszkodowanych, a także optymalne wykorzystanie personelu, sprzętu oraz wsparcia logistycznego na miejscu zdarzenia.
W systemie START (Simple Triage And Rapid Treatment) ocenia się:
- czy poszkodowany jest w stanie samodzielnie się przemieszczać;
- ABC, czyli drożność dróg oddechowych (A); częstotliwość oddechów (B); nawrót kapilarny lub obecność tętna na tętnicy promieniowej (C);
- stan przytomności, zwłaszcza zdolność do spełniania prostych poleceń;
- oddziaływanie czynników CBRNER chemicznych, biologicznych, radiologicznych, nuklearnych, wybuchowych, w szczególności toksyczność.
Na podstawie powyższych czynników, poszkodowanego klasyfikuje się do odpowiedniej grupy pilności, oznaczonej kolorem (opaską, naklejką, flamastrem itp.). To właśnie kolory w triage’u są tym najbardziej rozpoznawalnym, charakterystycznym elementem.
Nadawane kolory w triage’u oznaczają:
- Czerwony – to poszkodowani o największym priorytecie. Kluczowa jest ewakuacja, pomoc medyczna i transport. Są to osoby wymagające pilnej interwencji medycznej, ale poddani właściwej opiece rokują na przeżycie i powrót do zdrowia.
- Żółty – tym kolorem oznacza się pacjentów, którzy wymagają pomocy medycznej, jednak jej opóźnienie nie zagraża życiu, a właściwe leczenie może zacząć się w pierwszej dobie od zdarzenia.
- Zielony – kolorem zielonym oznacza się pacjentów, których obrażenia nie zagrażają życiu. Przeżyją niezależnie od rodzaju udzielonej pomocy.
- Czarny – to osoby, które nie żyją lub są prawdopodobnie nie do uratowania w danej sytuacji. Nie oznacza to jednak, że człowiek oznaczony kolorem czarnym nie otrzyma pomocy. Po zaopatrzeniu wszystkich poszkodowanych z większym priorytetem personel medyczny ponownie dokonuje oceny.
Jak dokonuje się trage’u w systemie START? Zasady
- Jeżeli poszkodowany jest w stanie samodzielnie się poruszać i rozumie polecenia otrzymuje kolor zielony.
- Jeżeli jest nieprzytomny, a po udrożnieniu dróg oddechowych nie oddycha, otrzymuje kolor czarny.
- Jeżeli nie oddycha, ale po udrożnieniu dróg oddechowych podejmuje samodzielny oddech (<30/min), otrzymuje kolor czerwony.
- Jeżeli nie chodzi, ma zachowany oddech, ale brak krążenia na tętnicy promieniowej, należy zatrzymać krwotok i otrzymuje kolor czerwony.
- Jeżeli nie chodzi, oddech i krążenie jest zachowane, ale nawrót kapilarny wynosi dłużej niż 2 sekundy – kolor czerwony
- Jeżeli nie chodzi, oddech i krążenie jest zachowane, nawrót kapilarny wynosi mniej niż 2 sekundy, ale poszkodowany ma ograniczoną świadomość (nie wykonuje poleceń) – kolor czerwony
- Jeżeli nie chodzi, oddech i krążenie jest zachowane, obecne jest tętno na tętnicy promieniowej, nawrót kapilarny wynosi mniej niż 2 sekundy, a poszkodowany wykonuje polecenia – kolor żółty.
Triage może mieć zastosowanie podczas akcji ratunkowych z udziałem ratowników KPP, dlatego nie tylko ratownicy medyczni powinni znać te zasady i wiedzieć, co oznaczają poszczególne kolory.
Bibliografia
- Krzysztof Skowron, Funkcjonowanie systemu TRIAGE na przykładzie Szpitala Miejskiego w Rudzie Śląskiej – badania wstępne, Studia i prace Kolegium Zarządzania i Fina, Zeszyt naukowy 168/2018, s. 149-160;
- Segregacja poszkodowanych w zdarzeniach masowych, załącznik nr 2, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, gov.pl