Jesień i zima to okres, w którym regularnie pojawiają się komunikaty o wysokim poziomie zanieczyszczenia powietrza. Dane są szczególnie alarmujące dla południowej części kraju, jednak problem smogu występuje w większości polskich miast. Choć na dłuższą metę szkodzi każdemu, największe zagrożenie stanowi dla osób borykających się z chorobami układu oddechowego, takimi jak astma. Są one szczególnie narażone na nagłe zaostrzenie objawów, zwane atakami. Umiejętność udzielenia pierwszej pomocy przy duszności i innych symptomach może wówczas okazać się naprawdę bezcenna. Co zrobić przy napadzie astmy, by naprawdę pomóc choremu?
Czym jest atak astmy?
Astma jest przewlekłą chorobą dróg oddechowych, mającą podłoże zapalne bądź alergiczne. Jej charakterystyczną cechą jest zmienne nasilenie objawów mających charakter napadowy. Wymagający udzielenia pierwszej pomocy atak astmy, zazwyczaj jest spowodowany silną reakcją podrażnionej błony śluzowej oskrzeli na czynnik wyzwalający. Dochodzi wówczas do jej obrzęku, skurczu oskrzeli, rozwoju stanu zapalnego oraz zwiększenia wydzielania gęstego śluzu.
Do czynników, które mogą wywołać lub nasilić atak astmy, należy m.in. dym, zanieczyszczenie powietrza, intensywne zapachy (np. perfum), opary środków chemicznych (klejów, farb, ale też np. lakierów i zmywaczy do paznokci), wysiłek fizyczny lub zimne powietrze.
Objawy astmy
Aby udzielić prawidłowej pierwszej pomocy, astmę trzeba umieć rozpoznać. Najczęściej występujące objawy choroby to:
- napadowa duszność (zazwyczaj wydechowa, tj. chory może nabrać powietrza do płuc, ale nie jest w stanie wykonać wydechu),
- świszczący oddech,
- suchy, napadowy kaszel, zwykle towarzyszący duszności,
- wydłużenie wydechu,
- dodatkowe szmery oddechowe: obustronne, rozlane świsty i furczenia, słyszane głównie podczas wydechu,
- wytężona praca mięśni oddechowych i zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych,
- tachykardia.
Atak astmy oskrzelowej – pierwsza pomoc
Pierwsza pomoc w przypadku ataku astmy oskrzelowej zależy przede wszystkim od stanu chorego. Do podstawowych działań należy jednak:
- upewnienie się, czy miejsce zdarzenia jest bezpieczne,
- zapewnienie choremu dostępu świeżego powietrza,
- usunięcie czynnika wyzwalającego, jeśli jesteśmy w stanie go zidentyfikować i wyeliminować.
Jeśli pierwsza pomoc przy duszności udzielana jest osobie przytomnej, należy zadbać o to, by przyjęła najwygodniejszą dla siebie pozycję. Trzeba też samemu zachować spokój. W przypadku ataku astmy oskrzelowej pierwsza pomoc musi bowiem obejmować zadbanie o stan psychiczny chorego. Należy cały czas być obok, starając się go uspokoić. Jeśli zostało wezwane pogotowie, należy powiadomić chorego o tym, że profesjonalna pomoc jest już w drodze.
Pomoc przy podaniu leków
Niektórzy noszą przy sobie leki mogące przerwać atak i mogą potrzebować pomocy w ich przyjęciu. Warto podkreślić, że aby skutecznie udzielić pierwszej pomocy przy objawach astmy nie musimy wiedzieć, jak korzystać z różnego typu inhalatorów. Chory dobrze zna użytkowany przez siebie sprzęt; pomoc zazwyczaj ogranicza się tutaj do jego podania, przyniesienia lub przytrzymania.
Należy przy tym pamiętać, że nie w każdej sytuacji leki wziewne będą skuteczne. Zdarza się na przykład, że oddech jest na tyle szybki i płytki, że substancja nie może dotrzeć do dolnych dróg oddechowych. Jeśli podawanie kolejnych dawek nie przynosi efektu, należy bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
Bezpośrednie zagrożenie życia w ataku astmy – objawy i pierwsza pomoc
Jednym z najważniejszych celów pierwszej pomocy przy objawach astmy jest zapobieganie skrajnemu niedotlenieniu. Może do niego dojść, gdy przepływ powietrza przez drogi oddechowe zostanie całkowicie uniemożliwiony, np. na skutek silnego skurczu oskrzeli lub zaczopowaniu oskrzelików dużą ilością gęstej wydzieliny.
Zdarza się też (nawet pomimo udzielonej już przy pierwszych objawach astmy oskrzelowej pierwszej pomocy), że atak duszności jest na tyle silny, że chory traci przytomność. W takiej sytuacji musimy bezzwłocznie sprawdzić, czy samodzielnie oddycha. Jeśli nie – przystępujemy do resuscytacji krążeniowo-oddechowej, którą kontynuujemy aż do przyjazdu zespołu medycznego.
O zatrzymaniu oddychania na skutek skurczu oskrzeli świadczą takie objawy jak senność, splątanie, brak słyszalnych szmerów oddechowych oraz paradoksalne ruchy klatki piersiowej i brzucha. Po chwili dochodzi do utraty świadomości i zatrzymania krążenia. W takiej sytuacji również należy niezwłocznie przystąpić do czynności ratunkowych, zgodnie z algorytmem BLS.
Duszność w zaostrzeniu astmy jest stanem naprawdę niebezpiecznym. Aż 1-2% ataków kończy się śmiercią chorego. Zdecydowana większość takich przypadków ma miejsce poza szpitalem, gdy pomoc medyczna nie została udzielona odpowiednio szybko. To pokazuje, jak ważna jest wiedza o tym, co zrobić przy napadzie astmy. Dlatego zapraszamy na kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy w Centrum Ratownictwa. To wyjątkowa okazja do nabycia wiedzy i umiejętności, które mogą naprawdę ratować życie.
Bibliografia:
- L. Czukowska-Milanova, J. Gucwa, T. Madej, G. Cebula, E. Byrska-Maciejasz, K. Łabuz, P. Guła, Ciężkie zaostrzenie astmy, Mp.pl SOR, 1.03.2013, dost. 22.11.2022;
- E. Niżankowska-Mogilnicka, G. Bochenek, P. Gajewski, F. Mejza, Astma, Mp.pl Interna – mały podręcznik, 10.08.2022, dost. 22.11.2022;
- Duszność. Atak astmy, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów: Pierwsza Pomoc, 26.06.2019, dost. 22.11.2022;
- G. Nowak, Atak astmy – pierwsza pomoc, Ratowniczy.net, 5.05.2015, dost. 22.11.2022;