Zasady pierwszej pomocy udzielanej dzieciom są maksymalnie uproszczone, tak aby były łatwe do przyswojenia i wdrożenia przez osoby niemające na co dzień styczności z ratownictwem. Chodzi o to, by szybko wdrożyć pewne procedury i nie zastanawiać się nad tym, czy zrobić to tak, a może inaczej. Dlatego większość procedur jest zunifikowanych. Warto jednak pamiętać o tym, że są różnice w pierwszej pomocy udzielanej dzieciom i dorosłym.
Dziecko to nie mały dorosły – co to znaczy?
Tytułowe stwierdzenie oznacza, że nie należy przekładać tych samych standardów – „tylko zmniejszonych” – do dzieci, nastolatków i dorosłych. Różnice anatomiczne i fizjologiczne są znacznie większe niż tylko wielkość; nie wystarczy po prostu zmniejszyć liczby uciśnięć, siły nacisku, czy dawki leku, by uzyskać ten sam efekt. Różne są też mechanizmy powstawania nagłych stanów zagrożenia życia – u dzieci przeważają czynniki oddechowe nad kardiologicznymi.
Kursy pierwszej pomocy dzieli się na kursy pediatryczne oraz te nastawione na pomoc osobom dorosłym. Różnice są na tyle znaczące, że istnieją odrębne schematy, a jednocześnie na tyle niewielkie, że w przypadku „pomylenia się” nic się nie stanie.
Dziecko i niemowlę – pierwsza pomoc
Nagłe zatrzymanie krążenia – u dzieci do NZK dochodzi przede wszystkim z przyczyn oddechowych. Niedotlenienie może wynikać z uduszenia, zadławienia, utonięcia, zadzierzgnięcia itp. W związku z tym najważniejsze jest dotlenienie organizmu, dlatego resuscytację krążeniowo-oddechową u dzieci zaczynamy od 5 oddechów ratowniczych. U niemowlaków i bardzo małych dzieci drożność dróg oddechowych wystarczy utrzymywać poprzez wsunięty pod górną część tułowia zrolowany ręcznik lub kocyk, co zapewnia lekkie odchylenie głowy.
Utrzymując odchylenie głowy, należy wykonać je w taki sposób, aby każdy taki wydech do ust dziecka trwał około 1 sekundy, w tym czasie należy obserwować unoszenie się klatki piersiowej; można swoimi ustami objąć usta i nos dziecka, a u tych starszych tylko usta, zaciskając jednocześnie palcami płatki nosa dziecka. Następnie należy sprawdzić oznaki życia, jeżeli brak – rozpocząć uciski klatki piersiowej (15) i naprzemiennie 2 oddechy oraz 15 uciśnięć. W przypadku pojedynczego ratownika lub laika, można prowadzić resuscytację w klasycznym systemie 30 ucisków i 2 oddechy, pamiętając o tym, że należy uciskać dolną połowę mostka na głębokość około 1/3 klatki piersiowej i z częstotliwością 100–120/min.
Jest to skrót całego postępowania uwzględniający różnice pomiędzy RKO u dziecka i dorosłego. Szczegółowo na ten temat przeczytasz w artykule: RKO u dziecka.
Zadławienie – niedrożność dróg oddechowych u dziecka spowodowanym przez ciało obce w drogach oddechowych jest częstym problemem. Sytuacja jest bardzo niebezpieczna i wymaga szybkiej reakcji. Pierwsza pomoc dla dziecka polega na początku na zachęceniu dziecka do efektywnego kaszlu, a jeżeli to nie pomoże, należy:
- W przypadku niemowlęcia wykonać naprzemiennie 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową i 5 uciśnięć klatki piersiowej.
- W przypadku starszego dziecka naprzemiennie 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową i 5 uciśnięć nadbrzusza.
- Jeżeli dziecko jest nieprzytomne, należy niezwłocznie rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową, zaczynając od udrożnienia dróg oddechowych i wykonania 5 oddechów ratunkowych.
Szczegółowo na temat postępowania w zadławieniu u dzieci pisaliśmy tutaj.
Oparzenia – u dzieci są bardziej niebezpieczne niż u dorosłych. Dzieje się tak ze względu na mniejszy stosunek powierzchni skóry do wielkości ciała, a także na to, że skóra u dziecka jest cieńsza i bardziej wrażliwa. Ta odmienność zwiększa jej podatność na działanie temperatur, uszkodzenia i podrażnienia. To, co dla dorosłego będzie niegroźnym oparzeniem, dla niemowlaka i dziecka może stanowić zagrożenie życia. Pierwsza pomoc pediatryczna w przypadku oparzenia skupia się przede wszystkim na usunięciu czynnika termicznego i szybkim schłodzeniu miejsca oparzenia oraz wezwaniu pomocy medycznej. Dziecko powinno jak najszybciej otrzymać specjalistyczną pomoc. Do schłodzenia miejsca oparzenia przydatne są opatrunki hydrożelowe.
Gorączka – wysoka temperatura u dziecka powinna być traktowana z większą uwagą niż u dorosłych. Nie oznacza to od razu, że należy wpadać w panikę przy podwyższonej temperaturze, jednak zdecydowanie nie wolno ignorować tego faktu i liczyć na to, że samo przejdzie. W przypadku noworodka i niemowlaka każda gorączka powinna być skonsultowana z lekarzem; u niemowlaka między 3-6 m.ż konsultacja lekarska konieczna jest, gdy temperatura przekracza 38,5°C. U dzieci powyżej 6. m.ż można przez 3-5 dni ograniczyć się do podawania leków przeciwgorączkowych (przeznaczonych dla dzieci i w odpowiednich dawkach). Wizyta lekarska konieczna jest w przypadku dłużej utrzymującej się temperatury, znacznego jej wzrostu lub wystąpienia drgawek. Wysoka gorączka może stanowić zagrożenie życia, dlatego w razie jakichkolwiek wątpliwości, należy zgłosić się do lekarza, a pierwsza pomoc dla dzieci z gorączką polega na schładzaniu ciała, podawaniu leków przeciwgorączkowych i obserwacji stanu dziecka.
Pierwsza pomoc pediatryczna różni się nieco od czynności wykonywanych względem dorosłych, warto więc przyswoić wiedzę na kursach zaplanowanych właśnie z myślą o udzielaniu jej najmłodszym. Dzięki temu działania będą skuteczniejsze i unikniemy stresu związanego z odmiennym postępowaniem.
Bibliografia:
- Wytyczne resuscytacji 2021, Rozdział X – zabiegi resuscytacyjne u dzieci, prc.krakow.pl (dostęp: 19.10.2021);
- Medycyna Praktyczna, Zadławienie – Dzieci powyżej 1. roku życia, mp.pl dla pacjentów, 26.06.2019 (dostęp: 19.10.2021);
- Lek. med. Tomasz Madej, Oparzenie – jak udzielić pierwszej pomocy dziecku? mp.pl dla pacjentów, 15.03.2016 (dostęp: 19.10.2021);
- dr med. Dorota Gieruszczak-Białek, Gorączka – kiedy do lekarza?, mp.pl dla pacjentów, 01.07.2014 (dostęp: 19.10.2021);