W Polsce nie ma zbyt wielu jadowitych stworzeń, które stanowiłyby realne zagrożenie dla człowieka (z wyłączeniem osób uczulonych). Wyjątkiem jest żmija zygzakowata, która jest jedynym jadowitym wężem występującym naturalnie na terenie naszego kraju. Budzi postrach, choć tak naprawdę jej ataki zdarzają się rzadko, a jad nie działa natychmiastowo, jest więc czas na reakcję. Mimo tego ukąszenia żmii w żadnym wypadku nie należy lekceważyć. Poznaj objawy ukąszenia żmii oraz postępowanie.
Czy ukąszenie żmii jest groźne?
Nie każde ukąszenie węża wiąże się z ciężkim zatruciem i stanem zagrożenia życia. Tak naprawdę tylko około 10-30% przypadków dotyczy stopnia G3, czyli tego niebezpiecznego. Zatrucie obejmuje objawy takie jak: rozległy obrzęk nie tylko kończyny, ale też tułowia, znaczną i przedłużającą się hipotensję, a także wstrząs krwotoczny.
Pozostałe przypadki dotyczą zatruć w zakresie od G0 do G2, czyli od ukąszenia bez zatrucia, po zatrucie umiarkowane, charakteryzujące się obrzękiem kończyny i mało nasilonymi objawami ogólnoustrojowymi, do których należą wymioty, ból brzucha i biegunka, lekkie wahania ciśnienia tętniczego krwi i tachykardia.
Zgon natomiast zdarza się u mniej niż 1% ukąszonych, częściej u dzieci i osób w podeszłym wieku. Co ważne, chociaż u dzieci objawy mijają szybciej niż u dorosłych, to jednak wstrząs może wystąpić nawet 16 godzin po ukąszeniu, również gdy nie ma objawów miejscowych. Dlatego każde takie ukąszenie powinno być monitorowane i skonsultowane medycznie.
Ukąszenie żmii – objawy i rozwój zatrucia
Ukąszenia przez tego węża są w pewnym stopniu zróżnicowane i nieprzewidywalne, a jad działa na różne układy. Działa hemolitycznie i może uszkadzać nerki i prowadzić do skazy krwotocznej. Jad może doprowadzić do zatrucia ogólnoustrojowego i dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego i oddechowego lub jedynie miejscowych zmian. Czy ukąszenie żmii boli? Ból jest odczuwalny o różnym nasileniu, najczęściej jest związany z obrzękiem kończyny. Wiele osób też zastanawia się, po jakim czasie widoczne są objawy po ukąszeniu żmii. Otóż pierwsze objawy widoczne są tuż po ukąszeniu, gdy pojawia się ból, obrzęk i tkliwość w miejscu wkłucia. Następnie dochodzą ogólnoustrojowe objawy, zazwyczaj po około 7-20 minutach.
Może dojść do spadku ciśnienia tętniczego i zmian w EKG, a ze strony układu oddechowego do skurczu oskrzeli, obrzęku płuc, krwotoku z płuc, czy obrzęku Quinckego. Mogą pojawić się również wymioty, biegunka i bóle brzucha, a także gorączka oraz zaburzenia świadomości.
Ukąszenie żmii pierwsza pomoc i postępowanie
W pierwszej kolejności należy wiedzieć, jak rozpoznać ukąszenie żmii. Węże te występują na polanach w podmokłych lasach, torfowiskach, ukrywają się w trawach, można je spotkać w pobliżu stosu kamieni, czy belek leżących na ziemi i stanowiących kryjówkę. By nie narazić się na spotkanie z wężem, najlepiej unikać tego typu miejsc i trzymać się wytyczonych ścieżek. Jeżeli jednak już doszło do ukąszenia, to na skórze pojawią się dwa czerwone punkciki po wkłuciu, wokół których będzie narastał obrzęk. W połączeniu z objawami ukąszenia żmii, o których pisaliśmy wyżej, możemy z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że do takiego doszło.
Natychmiast po wydarzeniu należy oddalić się, by uniknąć ponownego ataku, dopiero w bezpiecznym miejscu można zająć się dalszym postępowaniem. Mając pewność, że doszło do ukąszenia przez żmiję, wezwij służby ratunkowe, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub 999. Jeżeli poszkodowany jest w dobrym stanie, można go również samodzielnie przetransportować do najbliższego SOR-u.
Ważnym krokiem jest unieruchomienie kończyny, aby spowolnić wchłanianie się substancji toksycznych. Nie wysysaj jadu, nie uciskaj rany, ani nie próbuj jej nacinać. Próby te są nieskuteczne i mogą nasilać działanie jadu. Zamiast tego należy zdjąć z okolicy ukąszenia biżuterię, czy krępującą odzież, na wypadek dyby pojawiła się opuchlizna, można też przemyć miejsce wodą z mydłem.
Do czasu przyjazdu Zespołu Ratownictwa Medycznego i przekazania poszkodowanego pozostań na miejscu. W przypadku pogorszenia lub utraty przytomności należy ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej i obserwować stan oraz czynności życiowe, a jeżeli dojdzie do nagłego zatrzymania krążenia, natychmiast rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.
Postępowanie w przypadku ukąszenia jest proste i ogranicza się przede wszystkim do wezwania pomocy i unieruchomienia kończyny, a także obserwacji stanu poszkodowanego. Choć do poważnych zatruć dochodzi rzadko, to jednak warto wiedzieć, co zrobić, gdy ukąsi żmija, chociażby po to, by nie wpadać w panikę i z chłodną głową zastosować się do powyższych zaleceń.
Na koniec pamiętaj – nie zabijaj żmii, nawet jeżeli Cię ukąsiła. One są pod ochroną i wbrew pozorom to przydatne i nieagresywne stworzenia.
Bibliografia:
- Dominik Maciej Gałuszka, Postępowanie w przypadku ukąszenia przez żmiję, mp.pl 01.08.2018, dost. 02.06.2022
- prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska, Krzysztof Majcher, lek. Adam Garkowski, Postępowanie po ukąszeniu przez węża, Medycyna po Dyplomie 06.2017, podyplomie.pl, dost. 02.06.2022
- Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, Gdy zaatakuje żmija, pacjent.gov.pl, dost. 02.06.2022