Udar mózgu – dlaczego jest tak niebezpieczny?

Każdego roku w Polsce około 80 tys. osób przechodzi udar mózgu (nawet 5% z nich to młodzi ludzie), a około 30 tys. osób umiera z tego powodu. Spośród tych, którym udaje się przeżyć, 20% wymaga stałej opieki nawet do końca życia, a 30% wymaga pomocy przy niektórych czynnościach. Mniej więcej połowa natomiast odzyskuje sprawność i jest samodzielna. Im później pacjent otrzyma fachową pomoc, tym mniejsza szansa na szczęśliwe zakończenie i odzyskanie sprawności. Z kolei szybkie rozpoznanie udaru mózgu, transport do szpitala i wdrożenie procedur medycznych, znacząco zmniejsza śmiertelność, ogranicza ubytki neurologiczne i zwiększa szansę na powrót do sprawności. Z każdą minutą zaburzenia krążenia krwi spowodowanego udarem, obumiera część mózgu i są to zmiany nieodwracalne.

Rozpoznanie udaru mózgu a wytyczne ERC 2021

Wytyczne ERC z 2021 roku kładą nacisk na wczesne rozpoznanie udaru w warunkach przedszpitalnych, co skraca czas rozpoczęcia leczenia. Również wcześniejsze poinformowanie szpitala o takim pacjencie ma znaczenie dla poprawy skuteczności leczenia. W wytycznych mowa jest również o tym, że zastosowanie skal oceny pacjenta z udarem zwiększa liczbę pacjentów z prawidłowym rozpoznaniem. Przy czym nie ma znaczenia, która to będzie skala, gdyż są one ze sobą zbieżne. W Polsce w warunkach medycznych zaleca się stosowanie skali oceny udaru NIHSS (National Institutes of Health Stroke Scale), w użyciu są również skale SSS, Orgogozo i Mathew. Są to jednak specjalistyczne skale. W warunkach pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy zaleca się stosowanie testu FAST do oceny udaru mózgu.

Jak rozpoznać udar mózgu?

Typowe objawy udaru mózgu, pozwalające szybko zidentyfikować wystąpienie takiego zdarzenia to przede wszystkim: silny i nagły ból głowy, bełkotliwa mowa, drętwienie kończyn – często po jednej stronie np. kończyny górnej i dolnej po prawej lub lewej stronie, niedowłady, afazja. Mogą pojawić się też zawroty głowy, nudności i wymioty, zaburzenia równowagi, zaburzenia widzenia, trudności z logicznym myśleniem. Zdarza się, że symptomy przypominają upojenie alkoholowe bądź hipoglikemię, dlatego należy być czujnym i nie bagatelizować objawów mogących wskazywać na udar mózgu.

W warunkach domowych i pierwszej pomocy rozpoznanie udaru wykonuje się, przeprowadzając szybki test na udar mózgu. Polega on na tym, by poprosić osobę, aby się uśmiechnęła, powtórzyła jakieś zdanie i podniosła ręce do góry. Jest to szybki sposób na to, aby sprawdzić, czy występują problemy z koordynacją ruchową, niedowłady mięśni kończyn i twarzy, a także dysfunkcje mowy. Jeżeli pojawiły się kłopoty z powyższymi czynnościami, należy wezwać Zespół Ratownictwa Medycznego. Ważne jest, aby ustalić czas wystąpienia pierwszych objawów i przekazać jak najwięcej precyzyjnych informacji specjalistom.

FAST – szybki test na udar

Jednym z prostszych systemów oceny udaru jest algorytm FAST:

• F – Face (twarz) – czy na twarzy widoczna jest asymetryczność, zwłaszcza kącika ust, czy oczu, gładka opadająca skóra po jednej stronie, widoczne niedowłady.
• A – Arm (ramiona) – czy pacjent jest w stanie unieść obie ręce i utrzymać je przez chwilę w jednej pozycji, czy jedna ręka nie opada, nie ma widocznych niedowładów.
• S – Speech (mowa) – czy istnieją zaburzenia mowa, niewyraźna i bełkotliwa mowa.
• T – Time (czas wezwać pomoc) – po stwierdzeniu powyższych zmian, jeżeli jakikolwiek objaw występuje, należy bezzwłocznie wezwać specjalistyczną pomoc.

Udar mózgu – postępowanie

Rozpoznanie udaru mózgu to pierwszy etap. Kluczowy jest czas, w którym pacjent otrzyma fachową opiekę. Niestety w warunkach pierwszej pomocy niewiele można zrobić – najważniejsze jest rozpoznanie udaru i wezwanie pogotowia ratunkowego, ocena zgodnie z regułą ABC, monitorowanie stanu poszkodowanego i zabezpieczenie czynności życiowych. W postępowaniu KPP trzeba zadbać o drożność dróg oddechowych i efektywną tlenoterapię. Czekając na przyjazd ZRM, należy ułożyć poszkodowanego w komfortowej pozycji i obserwować jego stan. Jeżeli pacjent jest nieprzytomny, trzeba ułożyć chorego w pozycji bezpiecznej na boku, zabezpieczyć drogi oddechowe i monitorować. Czas oczekiwania można wykorzystać na zebranie dokładnego wywiadu.

Jak postępować w przypadku udaru mózgu, jak rozpoznać objawy i jak przeprowadzić test na udar w praktyce, dowiesz się podczas szkoleń organizowanych przez Centrum Ratownictwa.