Bezpieczeństwo lawinowe, czyli przewiduj

Lawiny są zjawiskami do pewnego stopnia przewidywalnymi, gdyż wiążą się z określonymi czynnikami, warunkującymi ich powstawanie. Odpowiednie instytucje monitorują stan pokrywy śnieżnej i wydają odpowiednie komunikaty o zagrożeniu. Wychodząc w góry, każdy powinien się z nimi zapoznać i dostosować. Główne czynniki sprzyjające powstawaniu lawin to przede wszystkim: intensywność opadów i pokrywa śnieżna, rzeźba terenu i nachylenie stoku, odwilż, temperatura i wiatr.

W górach GOPR i TOPR wydają regularne komunikaty na temat zagrożenia lawinowego. Wyróżniamy 5 stopni:

• I stopień – niski. Prawdopodobieństwo zejścia lawin jest niewielkie, ale nie zerowe. Zaleca się unikanie żlebów i depresji. Jest to częsta sytuacja, gdy przez dłuższy czas nie ma opadów, a pokrywa śnieżna jest stabilna i dobrze związana.
• II stopień – umiarkowany. W tym przypadku osobom niedoświadczonym zaleca się nie wybieranie w góry, zwłaszcza w wyższe partie. Możliwe są zejścia lawin na stromych stokach o kącie nachylenia powyżej 35-40 stopni, a małe lawiny mogą schodzić samorzutnie, gdyż pokrywa śniegu jest średnio związana.
• III stopień – znaczny. Tu już jest wysokie ryzyko zejścia samorzutnego lawiny na niektórych stokach o kącie nachylenia powyżej 30 stopni, gdyż pokrywa śnieżna jest słabo związana. Mechaniczne zejście lawiny może spowodować natomiast pojedynczy człowiek. Wszelkie wyjścia w góry powinny odbywać się pod opieką doświadczonych osób, dysponujących sprzętem lawinowym.
• IV stopień – wysoki. Zaleca się zaniechanie górskich wypraw zwłaszcza osobom niedoświadczonym. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo zejścia lawiny zarówno wywołanej samoistnie, jak i mechanicznie. Poruszać się można jedynie po bezpiecznych szlakach i trasach.
• V stopień – bardzo wysoki. Najwyższy stopień zagrożenia, pokrywa śnieżna jest słabo związana i chwiejna, a samoistne lawiny mogą schodzić po stokach o nachyleniu poniżej 30 stopni. Zaleca się niewychodzenie w góry.

Zasady lawinowego bezpieczeństwa

Unikanie lawin śnieżnych polega przede wszystkim na dostosowaniu się do komunikatów wydawanych przez GOPR i TOPR, a więc niewychodzenie w góry lub poruszanie się po określonych, bezpiecznych szlakach. Trasy schodzenia lawin są przeważnie powtarzalne, dlatego jeżeli chcesz udać się na górską wędrówkę zimą, najpierw sprawdź „zimową” mapę szlaków najbardziej narażonych na zejście lawiny. Warto też korzystać z usług przewodnika, który wie, jak oceniać warunki atmosferyczne, pogodę i ryzyko zejścia lawiny.

Zawsze miej przy sobie tzw. lawinowe ABC, czyli zestaw zawierający sondę i detektor lawinowy oraz łopatę. Każdy uczestnik wędrówki powinien mieć przy sobie taki zestaw oraz apteczkę pierwszej pomocy. Lawinowe ABC umożliwia wykrycie osoby zasypanej pod śniegiem i szybkie dotarcie do niej. Detektor wysyła sygnał, który jest możliwy do wykrycia przez odbiornik i określenie pozycji poszkodowanego, natomiast sonda pozwala na jego precyzyjną lokalizację. Wybierając się w tereny o szczególnym ryzyku zejścia lawin, warto też mieć ze sobą wypornościowy plecak lawinowy (ABS), wyposażony w system, który po szarpnięciu za linkę otwiera poduszkę napełnioną gazem. Pozwala to na utrzymanie się na powierzchni lawiny.

Lawina – postępowanie i pierwsza pomoc

Najważniejszą zasadą pierwszej pomocy w lawinie jest zapobieganie tragedii. Jednak czasem i tak do niej dochodzi. W takim wypadku należy wdrożyć odpowiednie postępowanie, by uratować osobę lub osoby porwane przez lawinę. Istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo, że poszkodowany sam się uratuje. Plecak ABS daje taką możliwość, ale nie każdy go ma. Liczy się zatem czas dotarcia do poszkodowanego i odkopanie go spod śniegu.

Wykorzystując detektor lawinowy i sondę należy zlokalizować miejsce, a następnie odkopać go spod śniegu. Ponieważ w następstwie zasypania lawiną bardzo często dochodzi do zatrzymania krążenia w wyniku niedotlenienia, należy udrożnić drogi oddechowe, sprawdzić oznaki krążenia, a przy ich braku rozpocząć resuscytację krążeniowo oddechową. U takiego poszkodowanego należy podejrzewać uraz kręgosłupa, dlatego konieczne jest unieruchomienie odcinka szyjnego i udrożnienie dróg oddechowych poprzez wysunięcie żuchwy do góry.

W ratownictwie lawinowym niska temperatura jest w tym przypadku sprzymierzeńcem, dającym więcej czasu na uratowanie poszkodowanego. Hipotermia sprawia, że procesy neurodegeneracyjne w mózgu zachodzą wolniej, a mózg potrzebuje mniej tlenu. Może więc minąć więcej czasu do momentu rozpoczęcia resuscytacji, a sama hipotermia jest wskazaniem do przedłużonej akcji ratunkowej. Znane są przypadki przywrócenia funkcji życiowych nawet po wielogodzinnej resuscytacji. O hipotermii przeczytasz więcej w tym artykule oraz tutaj.

Postępowanie w pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy w przypadku lawin i hipotermii poznasz na naszych kursach. Zapraszamy na wspólne ćwiczenia.