Do najczęstszych wypadków z udziałem dzieci należą wypadki komunikacyjne, utonięcia, a także zdarzenia w placówkach edukacyjnych. Nierzadkie są też zadławienia, zatrucia przygniecenia elementami wyposażenia domu, czy upadki. Aby ich liczba uległa zmniejszeniu, niezwykle ważna jest odpowiednia profilaktyka oraz wiedza na temat udzielania pierwszej pomocy, a podstawą jest znajomość najczęstszych przyczyn urazów u dzieci oraz postępowania w takich stanach.
Urazy u dzieci i dorosłych – czym się różnią?
Tym, o czym powinni wiedzieć świeżo upieczeni rodzice oraz ci bardziej doświadczeni jest fakt, bezpośrednie skutki oraz dalsze następstwa urazów u dzieci różnią się od tych będących udziałem osób dorosłych. Dzieje się tak głównie z powodu szeregu różnic w budowie oraz fizjologii między osobami w różnym wieku.
W porównaniu z osobą dorosłą, dziecko ma mniejszą masę mięśniową; posiada także mniej tkanki podskórnej. Jednocześnie kości są bardziej elastyczne. W praktyce oznacza to mniej elementów mogących przyczyniać się do rozłożenia energii urazu na większy obszar. Większa jej część zostaje przeniesiona do znajdujących się głębiej narządów. W efekcie nierzadko dochodzi do sytuacji, w których na zewnątrz ślady urazu nie są zbyt widoczne, ale jednocześnie ma miejsce poważne uszkodzenie głębiej leżących struktur.
Jakie są najczęstsze urazy u dzieci?
Do najczęstszych urazów u dzieci należą:
- urazy głowy – stłuczenia, otarcia, rany cięte. Skutkami urazów głowy u dzieci mogą być m.in. pęknięcia czaszki czy wstrząśnienie mózgu,
- złamania kończyn spowodowane upadkami lub uderzeniami. Często nie dają takich objawów, jak u osób dorosłych i mogą być widoczne dopiero na zdjęciu RTG. U dzieci często dochodzi do złamań kości nadgarstka, przedramienia, nóg, palców i obojczyków,
- urazy oczu – u dzieci może do nich dojść podczas zabawy, uprawiania sportów i wielu innych aktywności. Zazwyczaj są to uderzenia i zadrapania rogówki; częstym problemem jest też obecność ciała obcego,
- urazy w obrębie jamy ustnej – u dzieci różnego rodzaju upadki, gry zespołowe czy aktywność fizyczna mogą prowadzić do złamania, a nawet wybicia zębów mlecznych lub stałych,
- zranienia – otarcia skóry, zadrapania i inne drobne rany są czymś, co każdy pamięta ze swojego dzieciństwa. Zdarzają się jednak sytuacje, których skutkiem mogą być głębokie rany cięte, kłute oraz innego typu, wymagające interwencji lekarskiej,
- oparzenia – zarówno termiczne, jak i słoneczne,
- podtopienia i utonięcia,
- ostre zatrucia
Najczęstsze przyczyny urazów u dzieci
Najczęstszą przyczyną urazów u dzieci w Polsce są upadki, również z dużych wysokości. Z kolei w przypadku nastolatków dominują urazy sportowe.
Najgroźniejsze urazy u dzieci i młodzieży są z reguły efektem wypadków komunikacyjnych. Najmłodsi biorą w nich udział zazwyczaj jako piesi lub rowerzyści, czyli tzw. niechronieni użytkownicy drogi.
Do istotnych przyczyn urazów należą sytuacje, w których dochodzi do różnego rodzaju oparzeń, tj. kontakt z ogniem lub gorącymi powierzchniami. U starszych dzieci i nastolatków przyczyną urazów tego typu bywa też kontakt z fajerwerkami i petardami.
Przyczyną ostrych zatruć najczęściej jest spożycie leków lub środków chemicznych znajdujących się w gospodarstwie domowym. Nie brakuje również przypadków zatruć grzybami.
W okresie letnim pojawiają się też przypadki urazów u dzieci powstałymi na skutek pracy w gospodarstwie rolnym. Najczęściej są one spowodowane przez maszyny rolnicze oraz zwierzęta gospodarskie.
Postępowanie w urazach u dzieci
Podstawą profilaktyki skutków urazów u dzieci jest oczywiście zapobieganie zdarzeniom będącym ich przyczyną. Dlatego opiekunowie najmłodszych powinni zachować szczególną ostrożność w sytuacjach takich jak aktywność fizyczna czy przebywanie w pobliżu miejsc, przedmiotów lub zwierząt potencjalnie niebezpiecznych. Rolą dorosłego jest przewidywanie konsekwencji działań dziecka i zadbanie o jego bezpieczeństwo.
Jednocześnie zarówno rodzice, jak i inni opiekunowie oraz starsze dzieci powinny posiadać umiejętności pozwalające na właściwe, skuteczne reagowanie w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia. Należy przy tym pamiętać, że zasady udzielania pierwszej pomocy najmłodszym różni się od analogicznego postępowania w przypadku dorosłych. Należy przy tym kierować się zasadą pt. “dziecko to nie mały dorosły”. Odrębności w dziedzinie anatomii, fizjologii, a także psychicznych reakcji na uraz pozwalają zrozumieć organizowane przez Centrum Ratownictwa kursy “Pierwsza pomoc dzieciom”. Uczestnicy zyskują m.in. wiedzę o tym, jak powinno wyglądać postępowanie w urazach u dzieci, jakie są ich najczęstsze przyczyny oraz w co wyposażyć apteczkę dla rodziców i opiekunów. Jest ona naprawdę bezcenna. Badania pokazują bowiem, że to właśnie szybkość oraz jakość udzielonej pierwszej pomocy ma największy wpływ na wystąpienie długofalowych następstw urazu.
Bibliografia:
- Dr hab. med. E. Kuchar, Prewencja poważnych urazów u dzieci i młodzieży w okresie letnim, Mp.pl, 1.08.2016, dost. 17.12.2022
- Wojtyłko-Gołowkin, Problemy pediatrii w ujęciu interdyscyplinarnym. Urazy u dziecka w kolejnych etapach rozwoju, Problemy pediatrii w ujęciu interdyscyplinarnym. Urazy u dziecka w kolejnych etapach rozwoju, str. 52-65, Opole 2014
- Klaudia Nowakowska, Jakim wypadkom najczęściej ulegają dzieci?, ostrzegamy online, 21.10.2019, dost. 5.01.2023