Osoby uprawnione do stosowania środków przymusu bezpośredniego

Należy zwrócić uwagę na fakt, że wszystkie wymienione środki przymusu bezpośredniego może stosować przede wszystkim lekarz po wcześniejszym osobistym zbadaniu pacjenta oraz uprzedzeniu go o możliwości zastosowania wobec niego środków przymusu bezpośredniego. Niejednokrotnie samo uprzedzenie pacjenta o możliwości i zamiarze podjęcia działania mającego na celu ograniczenie jego wolności na drodze przymusu bezpośredniego wystarcza, aby zwiększył on zakres kontroli własnych zachowań. Ustawa w swoim zasadniczym brzmieniu z 1994 roku dopuszczała także zastosowanie przymusu bezpośredniego przez pielęgniarkę w szczególnych sytuacjach, w których lekarz nie może być obecny. Takie sformułowanie przepisów nasuwało wiele trudności w pracy zespołów ratownictwa medycznego. Należy zwrócić uwagę, że w ich składzie w większości województw wchodzą sami ratownicy medyczni wraz z kierowcą. W niektórych regionach liczba zespołów paramedycznych wynosi znacznie ponad 60% wszystkich działających załóg, zaś zespoły specjalistyczne (w myśl ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym takie, w których skład wchodzi lekarz medycyny ratunkowej lub wybranych pokrewnych dziedzin) stanowią jedynie mniejszość i to z reguły wykorzystywaną w przypadku interwencji z nagłym zatrzymaniem krążenia lub bezpośrednim zagrożeniem życia. W praktyce brak regulacji prawnych w zakresie kompetencji ratowników medycznych i ich możliwości dotyczących zastosowania przymusu bezpośredniego skutkowało zwiększeniem liczby wyjazdów zespołów, wzrostem kosztów udzielanego świadczenia oraz wydłużonym czasem oczekiwania pacjenta na udzielenie mu właściwej pomocy. Ratownicy medyczni uczestnicząc w interwencji, w której pacjent z silnie manifestującymi się zaburzeniami psychicznymi wymagał zastosowania przymusu bezpośredniego w celu jego transportu byli zobowiązani do wezwania zespołu specjalistycznego, w skład którego wchodził lekarz. Dopiero wtedy możliwe było zastosowanie odpowiedniego środka oraz wykonanie transportu do właściwego szpitala. Od grudnia 2010 roku nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia psychicznego dopuszcza zastosowanie środków przymusu bezpośredniego także przez ratowników medycznych w zespołach ratownictwa w trakcie interwencji. Warunkiem koniecznym jaki musi zostać spełniony, by ratownicy mogli skorzystać ze swoich uprawnień jest niemożność uzyskania pomocy ze strony lekarza. Ustawa dopuszcza zastosowanie przez ratowników dwóch środków przymusu, jakimi są przytrzymanie oraz unieruchomienie. [3] Każdorazowo ratownik medyczny zlecający zastosowanie odpowiedniego środka przymusu bezpośredniego „zobowiązany jest niezwłocznie powiadomić dyspozytora medycznego” [3] o rodzaju użytego środka. W myśl nowelizacji ratownik medyczny ma także obowiązek „każdy przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego oraz uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotować w dokumentacji medycznej” [3] tj. w karcie transportu lub innej dokumentacji medycznych czynności ratunkowych. Środek przymusu bezpośredniego stosowany przez pielęgniarki oraz ratowników medycznych może być utrzymywany jedynie do czasu, w którym będzie możliwa ocena wskazań do jego wykonania przez lekarza, lub w przypadku gdy jest to utrudnione „…na czas przewiezienia osoby do zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub szpitala wskazanego prze dyspozytora” [3]. Koniecznie należy dodać, że zapis dotyczący obowiązku osobistego nadzoru nad wykonaniem przymusu bezpośredniego w treści nowelizacji ustawy przyjmuje brzmienie „Przewiezienie osoby z zastosowaniem środka przymusu bezpośredniego następuje w obecności zespołu ratownictwa medycznego” [3]. Należy przez to rozumieć, że transport takiej osoby w domyśle wykonywany w ambulansie może w szczególnych sytuacjach zostać wykonany innymi pojazdami, jeżeli znajduje to uzasadnienie w sytuacji w jakiej udzielana była pomoc (np. w radiowozie policji) pod warunkiem, że w trakcie transportu bez przerwy obecni będą członkowie zespołu ratownictwa medycznego odpowiedzialni za wykonanie środków przymusu bezpośredniego. W tym miejscu należy dodać, że wszelkie służby (Policja, Straż Pożarna, Straż Graniczna) zobowiązane są do udzielenia pomocy w stosowaniu środków przymusu bezpośredniego na prośbę lekarza (lub innych osób o których mowa w ustawie) w celu zapewnienia pacjentowi bezpieczeństwa w trakcie realizacji przymusu.