Zadławienie jest sytuacją, która zdarza się stosunkowo często i przeważnie jest niegroźne. Nie należy jednak go lekceważyć, gdyż w części przypadków może być stanem zagrożenia życia. Najczęściej spowodowane jest zbyt szybkim, łapczywym spożywaniem pokarmu. Dlatego tak ważna jest wiedza o tym, jak powinna wyglądać pierwsza pomoc w przypadku zadławienia. Istotne jest również odróżnianie zadławienia od zakrztuszenia.
Przyczyny zadławień u dorosłych
Aby zrozumieć, jakie są objawy zadławienia i na czym polega pierwsza pomoc w takich sytuacjach, ważne jest poznanie ich przyczyny.
Do zadławienia dochodzi na skutek zatkania dróg oddechowych przez ciało obce. Najczęściej jest to kęs pokarmu. Dzieje się tak, ponieważ układ pokarmowy i oddechowy krzyżują się, tworząc wspólną przestrzeń – gardło. Powietrze, pokarm oraz inne obiekty mogą w tym miejscu przedostać się w jednym z dwóch kierunków: do przełyku lub do tchawicy.
W normalnych warunkach podczas przełykania pokarmu dochodzi do uniesienia krtani oraz zamknięcia dróg oddechowych przez nagłośnię oraz fałdy (struny) głosowe. Mechanizm ten jednak czasem zawodzi – np. podczas przełykania bardzo drobnych obiektów, które „zdążą” przedostać się przez niewielką szczelinę lub przy jednoczesnym jedzeniu i mówieniu. Wydychane wówczas powietrze wprawia fałdy głosowe w drgania oraz powoduje otwarcie nagłośni. W takiej sytuacji pokarm również może przedostać się do dróg oddechowych.
Zadławienie – objawy
Objawy zadławienia oraz nieco lżejszego stanu, tj. zakrztuszenia, obejmują przede wszystkim kaszel i uczucie duszności. Poszkodowany może być pobudzony, a jego skóra (szczególnie na twarzy) może przybrać czerwony lub siny odcień. Nasilenie objawów nie zawsze jest takie samo – na tej podstawie można określić różnice między zadławieniem a zakrztuszeniem. Są to dwa podstawowe typy niedrożności dróg oddechowych; każdy z nich determinuje nieco inne postępowanie przy zadławieniu:
- Częściowa (łagodna) – gdy światło dróg oddechowych jest tylko częściowo zamknięte przez ciało obce. Przepływ powietrza jest wówczas utrudniony, ale nadal możliwy. Dzięki temu poszkodowany może samodzielnie oddychać; ma wówczas miejsce bardzo intensywny kaszel. To właśnie ten stan określany jest jako zakrztuszenie.
- Całkowita (ciężka) – ciężkie powikłanie zakrztuszenia. Światło dróg oddechowych zostaje całkowicie zamknięte, a poszkodowany nie jest w stanie mówić. Kaszel oraz świsty oddechowe z czasem słabną; jeżeli nie zostanie udzielona odpowiednia pomoc, dochodzi do utraty przytomności.
Pierwsza pomoc przy zadławieniach
Omawialiśmy już pierwszą pomoc u dzieci w zadławieniach. A jak postępowanie wygląda u osób dorosłych? Pierwsza pomoc w przypadku zadławienia zależy przede wszystkim od stanu poszkodowanej osoby. Jeśli samodzielnie oddycha i jest w stanie mówić, należy przede wszystkim zachęcać do kaszlu. W większości przypadków ten naturalny odruch obronny pozwala na usunięcie ciała obcego lub przesunięcie go w stronę jamy ustnej na tyle, by było możliwe jego wyjęcie.
Można też zajrzeć poszkodowanemu do ust – jeśli obiekt będący przyczyną zakrztuszenia jest widoczny, można pomóc w jego usunięciu.
Postępowanie przy całkowitej niedrożności dróg oddechowych
W przypadku tego postępowania przy zadławieniu należy podkreślić, że opisane zasady postępowania dotyczą osób dorosłych oraz nieco młodszych, tj. od wieku pokwitania (13-14 lat).
Jeżeli objawy wskazują na całkowitą niedrożność dróg oddechowych, w pierwszej kolejności należy:
- Stanąć za plecami osoby poszkodowanej,
- Przytrzymać ją jedną ręką w pasie, a drugą pochylić ją do przodu – głowa powinna znajdować się niżej niż tułów,
- Nadal przytrzymując poszkodowanego w pasie uderzyć 5 razy otwartą dłonią w przestrzeń między łopatkami; uderzenie należy przy tym kierować „do góry”.
W sytuacji, w której uderzenia nie odniosły skutku, nadal stojąc za poszkodowanym należy:
- Objąć go obiema rękami, układając je w połowie odległości między końcem mostka a pępkiem,
- Jedną dłoń zwinąć pięść, a następnie objąć ją drugą – tak, by była przez nią podtrzymywana,
- Ponownie pochylić poszkodowanego do przodu,
- Krótkim, zdecydowanym ruchem 5 razy przyciągnąć złożone, umieszczone na brzuchu poszkodowanej osoby ręce jednocześnie do siebie oraz do góry.
Poszkodowany traci przytomność – postępowanie
Może się zdarzyć, że opisane postępowanie nie przyniesie efektu, a poszkodowana osoba straci przytomność. Wówczas należy położyć ją na stabilnym podłożu i skontrolować, czy ciało obce nie jest widoczne w jamie ustnej. To, czego nie robić przy zadławieniu, to próby usunięcia go „na ślepo”.
W takiej sytuacji konieczne jest wezwanie zespołu Ratownictwa Medycznego i niezwłoczne przystąpienie do reanimacji. Po wykonaniu 30 ucisków klatki piersiowej należy ponownie skontrolować jamę ustną. Jeśli ciało obce nie jest widoczne, można wykonać dwa wdechy. Co bardzo ważne, i co podkreśla kurs pierwszej pomocy organizowany przez Centrum Ratownictwa, jeżeli nie możemy lub nie chcemy robić tego własnymi ustami, nadal możemy skutecznie pomóc poszkodowanemu. W takiej sytuacji należy po prostu kontynuować uciski w seriach po 30, sprawdzając jamę ustną po każdej z nich, aż do przyjazdu specjalistów.
Bibliografia:
- Zadławienie. Pierwsza pomoc w przypadku zadławienia, Krakowskie Pogotowie Ratunkowe, dost. 23.09.2022;
- dr n. med. M. Kwiatoń, Zadławienie u dorosłego, Medycyna Praktyczna dla pacjentów, 7.01.2019, dost. 23.09.2022;
- Zadławienie, Medycyna Praktyczna dla pacjentów, 26.06.2019, dost. 24.09.2022;
- Mgr farm. Sz. Dybalski, Pierwsza pomoc przy zakrztuszeniu u dzieci i dorosłych, Apteka-Melissa.pl, dost. 24.09.2022;