W dzisiejszych czasach trudno wyobrazić sobie codzienne funkcjonowanie bez urządzeń elektrycznych – zarówno w domu, jak i w pracy. Jednak choć rzadko się nad tym zastanawiamy, wiąże się to z ryzykiem niebezpiecznych wypadków, jakimi są porażenia prądem elektrycznym. Mogą one zdarzyć się niemal wszędzie, a ich skutki dotykają zarówno dorosłych, jak i dzieci. Wiedza o tym, jak udzielić pierwszej pomocy osobie porażonej prądem, może się okazać niezbędna, by uratować zdrowie, a nawet życie poszkodowanego.
Jak dochodzi do porażenia prądem?
Porażenie prądem elektrycznym może mieć kilka przyczyn. Najczęściej dochodzi do niego w domu lub miejscu pracy. Zazwyczaj ma ono miejsce w efekcie: niewłaściwej obsługi, konserwacji lub nieodpowiedniego podłączenia urządzeń elektrycznych, awarii urządzeń, kontaktu z liniami elektroenergetycznymi, kontaktu z urządzeniami elektrycznymi w niebezpiecznych warunkach, np. w wilgotnym otoczeniu lub przy bezpośrednim kontakcie z materiałami będącymi przewodnikami (głównie metalami), naruszenia zasad bezpieczeństwa podczas obsługi sprzętów.
Skutki porażenia prądem
Obrażenia powstałe w wyniku porażenia prądem mogą być bardzo poważne. Na dokładne następstwa zdarzenia wpływ mają różne czynniki, przede wszystkim rodzaj prądu (stały czy zmienny) oraz jego natężenie. W większości przypadków dochodzi do porażenia prądem płynącym w standardowych instalacjach elektrycznych o napięciu 230 V. Bardzo istotna jest również droga przepływu prądu. Do najbardziej niebezpiecznych sytuacji należą te, w których przepływa on między rękami bądź ręką i plecami lub nogami. Dodatkowo im dłużej prąd przepływa przez ciało człowieka, tym obrażenia są z reguły większe.
Główne skutki porażenia prądem to: utrata przytomności, zaburzenia rytmu serca (migotanie komór) prowadzące do zatrzymania krążenia, zatrzymanie oddechu, oparzenia – zarówno te widoczne na zewnątrz, jak i narządów wewnętrznych. Wśród innych skutków porażenia prądem należy wymienić złamania oraz urazy kręgosłupa. Na skutek działania prądu ciało może być bowiem odrzucone na znaczną odległość; zdarzają się również upadki z wysokości, szczególnie jeśli do porażenia doszło w miejscu pracy. Poszkodowani na skutek porażenia prądem mogą doznać również uszkodzenia nerwów, czego symptomami mogą być bóle neuropatyczne, drętwienia czy utrata czucia, często ujawniające się z opóźnieniem, nawet wiele miesięcy po wypadku.
Czytaj także: Porażenie piorunem – jak unikać ryzyka i jak udzielić pierwszej pomocy
Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem
Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem nie różni się wiele od działań niezbędnych w przypadku innych nagłych zdarzeń. Należy jednak pamiętać, by przed podjęciem jakichkolwiek czynności ratunkowych odciąć dopływ prądu do ciała poszkodowanego. Nie można przy tym zapominać o własnym bezpieczeństwie. Jeśli nie można zrobić tego samodzielnie, należy wezwać pogotowie energetyczne (tel. 991) bądź poinformować o sytuacji Centrum Powiadamiania Ratunkowego (tel. 112). Z jakimikolwiek działaniami trzeba poczekać aż do uzyskania informacji o odłączeniu zasilania. W przeciwnym wypadku istnieje ryzyko porażenia prądem osoby udzielającej pomocy.
Co należy robić po uwolnieniu porażonego spod działania prądu elektrycznego? Pierwsza pomoc w przypadku porażenia prądem powinna przebiegać według następującego schematu: Zabezpieczenie miejsca zdarzenia; jeśli to konieczne (i możliwe), należy poszkodowanego przetransportować w bezpieczne miejsce, Ocena stanu poszkodowanego według algorytmu ABCD, wchodzącego w skład procedury BLS, Jeśli doszło do zatrzymania krążenia – podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Jeżeli w miejscu zdarzenia dostępny jest automatyczny defibrylator AED, należy z niego jak najszybciej skorzystać. W sytuacji, jaką jest porażenie prądem, istnieje duża możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu serca, które mogą być poddawane defibrylacji. Wezwanie pomocy bądź zapewnienie transportu do szpitala, nawet jeśli poszkodowany jest przytomny i nie skarży się na silne dolegliwości. Warto podkreślić, że w przypadku porażenia prądem może być konieczne unieruchomienie poszkodowanego, podobnie jak przy np. upadkach z wysokości.
Należy również pamiętać, że porażenie prądem może skutkować nie tylko NZK. Równie ważne jest odpowiednie zaopatrzenie ewentualnych ran oraz oparzeń. Te ostatnie, jeśli nie doszło do przerwania ciągłości tkanek, warto chłodzić np. bieżącą wodą lub przy pomocy specjalnych preparatów. Z kolei widoczne rany należy zabezpieczyć jałowymi opatrunkami, które można znaleźć w każdej dobrze wyposażonej apteczce.
Opisane zasady postępowania odnoszą się do poszkodowanych niezależnie od wieku. Dlatego to, co zrobić, jak dziecko porazi prąd z gniazdka, nie różni się od działań, jakie należy podjąć w przypadku osoby dorosłej. Natomiast w przypadku dzieci jeszcze istotniejsza jest dalsza obserwacja medyczna ze względu na możliwość pojawienia się późnych skutków porażenia i uszkodzenia narządów.
Jak zatem skutecznie udzielić pierwszej pomocy osobie porażonej prądem? Przede wszystkim szybko. Natychmiastowa reakcja i bezzwłoczne odcięcie źródła zasilania pozwalają nie tylko na podjęcie kolejnych działań, ale i ograniczają skutki porażenia prądem.
Organizowane przez Centrum Ratownictwa kursy pierwszej pomocy to doskonała okazja, by zdobyć wiedzę oraz praktyczne umiejętności pozwalające odpowiednio zareagować w wielu nagłych przypadkach. Ich program został opracowany w taki sposób, by przekazać uczestnikom zarówno ogólne zasady postępowania, jak i algorytmy niezbędne w szczególnych przypadkach, takich jak pierwsza pomoc przy porażeniu prądem.