Mianem złamania określa się przerwanie ciągłości tkanki kostnej, do którego dochodzi na skutek ugięcia, wykręcenia lub zmiażdżenia kości. Wyróżnia się kilka rodzajów tego urazu – przede wszystkim dzieli się je na zamknięte i otwarte, a także bez lub z przemieszczeniem. Postępowanie w przypadku złamania obejmuje przede wszystkim odpowiednie unieruchomienie i ustabilizowanie kończyny oraz natychmiastowy transport poszkodowanego do szpitala. Jak unieruchomić złamania, by nie dopuścić do wtórnych obrażeń i ułatwić późniejsze leczenie?
Unieruchamianie złamań – dlaczego jest tak ważne?
Unieruchomienie złamanej kończyny jest niezbędnym elementem pierwszej pomocy udzielanej w takich sytuacjach. Krawędzie oraz fragmenty złamanej kości są bowiem bardzo ostre; ich przemieszczanie się może prowadzić do powstania dalszych uszkodzeń mięśni, naczyń krwionośnych oraz nerwów w obrębie urazu.
Dzięki odpowiedniemu postępowaniu przy złamaniu spada ryzyko powikłań w trakcie leczenia, a także kalectwa pourazowego (np. trwałego zdeformowania kończyny). Pozwala ono również doraźnie zmniejszyć natężenie odczuwanego bólu.
Kiedy można podejrzewać złamanie?
Czy należy obawiać się opatrywania złamań? Często bowiem trudno jest określić bez badania lekarskiego oraz diagnostyki obrazowej (np. zdjęcia RTG) czy doszło do złamania, skręcenia czy zwichnięcia kończyny. Trzeba jednak podkreślić, że objawy każdego z nich często są bardzo podobne i mogą obejmować:
- ból, który nasila się podczas poruszania,
- ograniczenie ruchomości kończyny,
- nienaturalne ułożenie, skrócenie lub zniekształcenie kończyny, obrzęk,
- miejscowe zasinienie i wylewy krwawe (siniaki),
- w przypadku złamań otwartych dochodzi do przerwania ciągłości skóry, a w ranie mogą być widoczne odłamy kostne.
W praktyce oznacza to, że zarówno podczas zwichnięcia, skręcenia, jak i złamania, postępowanie powinno być bardzo podobne. Zawsze należy zakładać, że mogło dojść do uszkodzenia kości.
Pierwsza pomoc przy złamaniach – podstawowe zasady
Warto podkreślić, że również udzielając pierwszej pomocy przy złamaniach lub innych urazach kostno-stawowych należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Oczywiście zawsze należy bezzwłocznie zadzwonić pod numer 112 – samemu lub poprosić o to inną osobę. Co ważne, w razie potrzeby dyspozytor może udzielić wskazówek, w jaki sposób udzielić pierwszej pomocy i np. jak i czym unieruchomić złamanie przed przybyciem pogotowia.
Oprócz tego należy:
- Ocenić bezpieczeństwo miejsca zdarzenia – trzeba upewnić się, czy możliwe jest bezpieczne dotarcie do poszkodowanego; jeżeli nie, należy czekać na przybycie specjalistów.
- Jeżeli możemy zbliżyć się do poszkodowanej osoby, należy sprawdzić jej czynności życiowe (przytomność, oddech).
Jak unieruchomić złamaną kończynę?
To, co unieruchamiamy przy złamaniu kości, lub innym urazie kostno-stawowym określa tzw. reguła Potta:
- W przypadku kości długich podczas złamania unieruchamiamy dwa sąsiadujące z nią stawy (np. w przypadku kości przedramienia będzie to nadgarstek oraz łokieć),
- Przy uszkodzeniu w obrębie stawu należy unieruchomić kości, które go tworzą.
Przy podejrzeniu złamania kończyny należy unieruchomić ją w sposób możliwie stabilny, ale jednocześnie najwygodniejszy dla poszkodowanego. Trzeba też unikać niepotrzebnego poruszania oraz prób nastawiania kości. Należy przy tym pamiętać, by zarówno przed, jak i po unieruchomieniu sprawdzić czucie oraz możliwość wykonywania ruchów w obwodowej części kończyny (np. palcami).
Nawet jeśli dotąd nie pojawił się obrzęk, konieczne jest zdjęcie poszkodowanemu pierścionków, bransoletek, zegarka, a w przypadku urazów kończyn dolnych – butów z cholewami.
Czym unieruchomić złamanie?
Bardzo ważną kwestią jest to, czym unieruchomić złamanie – szczególnie jeśli nie mamy dostępu do specjalnych, przeznaczonych do tego celu szyn. Przeczytaj, jakie są rodzaje szyn do unieruchamiania złamań.
Bardzo pomocne są chusty trójkątne lub ich zamienniki (np. apaszki i szaliki – najlepiej z materiału, który nie jest elastyczny). Zamiast szyn można wykorzystać deski, kije, pałki bądź inne sztywne i wytrzymałe przedmioty. Unieruchomić kończynę dolną można też poprzez przywiązanie jej kilkoma chustami lub innymi kawałkami materiału do drugiej nogi. Mimo wszystko polecamy, aby dodać do apteczki pierwszej pomocy zestaw szyn Splint, który nie zajmuje dużo miejsca.
W przypadku złamań otwartych ważne jest również zaopatrzenie rany. Jeśli mamy taką możliwość, najlepiej jest założyć jałowy opatrunek i zabezpieczyć go bandażem. Nie wolno przy tym wciskać wystających fragmentów kości do wnętrza rany.
Wbrew pozorom, unieruchamianie złamań nie jest z reguły trudnym zadaniem. Pomóc w tej sytuacji można bez specjalnego przeszkolenia; warto jednak ukończyć kurs pierwszej pomocy, by zdobyć profesjonalną wiedzę oraz umiejętności. Wielu uczestników zajęć w Centrum Ratownictwa wskazuje, że daje to pewność siebie, która zdecydowanie ułatwia udzielenie odpowiedniej pomocy poszkodowanemu, zwiększając jego szansę na szybki powrót do zdrowia.
Bibliografia:
- dr n. med. M. Kwiatoń, Zwichnięcia, skręcenia i złamania, Medycyna Praktyczna dla pacjentów, 12.04.2019, dost. 25.09.2022;
- T. S. Gaździk: Złamania, poradnikmedyczny.pl, 20.11.2000, dost. 25.09.2022;
- G. Cebula, J. Ciećkiewicz, Złamania kończyn, Medycyna Praktyczna dla lekarzy: Interna – mały podręcznik, 6.08.2018 z pózn. zm., dost. 25.09.2022;
- A. Wicik, Urazy kończyn, Komenda Powiatowa Policji w Kamieniu Pomorskim, dost. 25.09.2022