Nigdzie na świecie nie istnieje system służb emergencyjnych, który w przypadku nagłego zatrzymania krążenia NZK, masywnych krwotoków czy poważnych urazów mógłby natychmiast udzielić świadczeń zdrowotnych niezbędnych w celu ratowania zdrowia i życia. Konieczne jest sięganie po nowe technologie, wyprowadzanie prostych czynności medycznych poza mury szpitala i przede wszystkim rozwijanie ratownictwa obywatelskiego. Nie jest to jedynie koniecznością przyszłości, ale realizowanym już dziś, oddolnie, przez organizacje społeczne wysiłkiem ukierunkowanym na zmniejszenie liczby zgonów możliwych do uniknięcia.
W Polsce od chwili przyjęcia zgłoszenia przez dyspozytora w CPR średni czas dotarcia zespołu ratownictwa medycznego nie powinien być większy niż 8 minut w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców oraz 15 minut poza tym miastem.
W przypadku nagłego zatrzymania krążenia #NZK z każdą minutą szanse na przeżycie spadają o 10%, co sprawia, że dotarcie służb medycznych nawet w czasie 8 minut jest niewystarczające. Tymczasem nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) wciąż stanowi poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego, powodując około 20% wszystkich zgonów w krajach uprzemysłowionych. Każdego roku u ponad 400,000 mieszkańców Europy dochodzi do NZK, przy czym mniej niż jedna osoba na 10 dotkniętych NZK przeżywa. W 350.000 przypadków do NZK dochodzi w warunkach pozaszpitalnych. Szacuje się, że wczesne podjęcie zabiegów resuscytacyjnych może zwiększyć przeżywalność 2-3 krotnie podczas pozaszpitalnego NZK.
To właśnie z powodu opóźnień wynikających z ograniczeń organizacyjnych systemu ratownictwa w sytuacji zagrożenia największy potencjał tkwi w ratownictwie obywatelskim, czyli ludziach będących świadkami zdarzenia, którzy udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy bezpośrednio po zdarzeniu, mogą wpłynąć na skuteczność późniejszego leczenia.
Wiele zdarzeń nie wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, a w sytuacji, kiedy do niemal każdego zdarzenia wzywany jest zespół PRM znacząco obniża to wydolność i tak już obciążonego Systemu. Między innymi w skutek wzrastającej liczby ludzi żyjących w miastach, czas dojazdu karetek będzie się wydłużał. Konieczne jest sięganie po nowe technologie, wyprowadzanie prostych czynności medycznych poza mury szpitala i przede wszystkim rozwijanie ratownictwa obywatelskiego. Nie jest to jedynie koniecznością przyszłości, ale realizowanym już dziś, oddolnie, przez organizacje społeczne wysiłkiem ukierunkowanym na zmniejszenie liczby zgonów możliwych do uniknięcia.
Co to jest ratownictwo obywatelskie?
Ratownictwo obywatelskie tak naprawdę funkcjonuje już od wielu lat, ale do tej pory nie zostało zdefiniowane. Ratownicy obywatelscy brali udział w wielu akcjach ratowniczych, m.in. po zawaleniu się dachu hali Międzynarodowych Targów Katowickich w 2006 roku, czy podczas katastrofy kolejowej pod Szczekocinami w 2012 roku. Na terenie całego kraju działają różnego rodzaju jednostki poszukiwawczo-ratownicze, jednostki ratownictwa specjalistycznego, jednostki operacyjno-techniczne czy jednostki ratowniczo-gaśnicze, których członkowie działając zazwyczaj na zasadach wolontariatu interweniują w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia, tworząc sieć ratownictwa obywatelskiego. Ratownikami obywatelskimi są m.in. strażacy OSP, którzy na co dzień dobrowolnie podejmują akcje ratownicze w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia, są nimi członkowie licznych organizacji ratowniczych, jak i każdy obywatel, który udziela pierwszej pomocy.
Obecnie w Polsce jest zarejestrowanych 4635 jednostek współpracujących z systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego. Jednostki te oprócz swoich statutowych obowiązków ustawowo są powołane do udzielenia kwalifikowanej pierwszej pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. W szczególności są to:
oraz inne stowarzyszenia i organizacje, które wykonują działania ratownicze w ramach swoich zadań statutowych.
Według raportu NIK w I połowie 2020 roku w jednostkach ochrony przeciwpożarowej włączonych do KSRG w dyspozycji systemu było ogółem 134 299 ratowników, w tym: PSP – 29 678 zawodowych strażaków, OSP – 103 848 członków OSP spełniających wymagania bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych. W polskiej Policji według stanu na dzień 1 maja 2021 roku służyło 97 921 policjantów . Podobnie jak w wielu innych krajach europejskich, ratownictwo górskie w Polsce oparte jest głównie na ochotnikach. Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe składa się z ośmiu grup: Bieszczadzkiej, Podhalańskiej, Jurajskiej, Beskidzkiej, Krynickiej, Sudeckiej i Karkonoskiej, w których łącznie służbę ratowniczą pełni 824 ratowników ochotników i 123 ratowników zawodowych. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe ma 281 ratowników, w tym 240 to ochotnicy (dane z 2020 r.) . Liczba ratowników wodnych jest trudna do oszacowania.
Co istotne, w Polsce istnieje duża liczba osób posiadających umiejętności z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy KPP, nie związanych z żadną organizacją, bądź też realizujących swoje uprawnienia w ramach zakładów pracy czy stowarzyszeń nie wpisanych do rejestru jednostek współpracujących.
Kim jest ratownik obywatelski?
Ratownikiem obywatelskim jest każda osoba posiadająca zdolności udzielenia pierwszej pomocy i podejmująca akcję ratowniczą w obliczu zagrożenia zdrowia lub życia innego człowieka, nie wykonująca w tym czasie i w tym zakresie swoich obowiązków zawodowych. Są to osoby, które niezależnie od rodzaju i formy wykonywanych na co dzień zadań i obowiązków zawodowych są przygotowane pod względem posiadanych umiejętności i przede wszystkim chętne do udzielenia pierwszej pomocy.
O ile rejestr jednostek współpracujących z systemem PRM został zdigitalizowany, o tyle nie istnieje żadna ogólnopolska baza ratowników obywatelskich, których wyróżnia dobrowolna chęć oraz ustawiczna gotowość do niesienia pomocy obywatelom w stanie bezpośredniego zagrożenia życia.
Mamy zatem ogromny i nie w pełni wykorzystany potencjał ludzi przygotowanych, ale przede wszystkim chętnych do udzielania pierwszej pomocy - potencjał drzemiący w ratownictwie obywatelskim!
Systemem, który w znaczący sposób ma szansę to zmienić jest RescueNet - system skupiający osoby gotowe do udzielania pierwszej pomocy i jednocześnie dający im narzędzia do działania.
Co to jest RescueNet?
To aplikacja, dzięki której osoba znajdująca się w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, bądź też bezpośredni świadek zdarzenia będą mieli możliwość jednoczesnego powiadomienia o zdarzeniu najbliżej znajdujących się ratowników i skontaktowania się z numerem alarmowym 112. Dostępni w systemie ratownicy, którzy będą znajdować się w promieniu 500 metrów od poszkodowanego otrzymają na swój telefon powiadomienie o tym, że ktoś w ich otoczeniu potrzebuje pomocy i że wymagane jest podjęcie akcji ratunkowej wraz z możliwością nawigacji do miejsca zdarzenia.
Dzięki temu skracamy czas, w jakim pierwsza pomoc zostanie udzielona, „kupujemy” dodatkowy czas dla służb ratunkowych i oczywiście zwiększamy szanse osoby poszkodowanej na przeżycie i powrót do zdrowia.
Funkcjonalności RescueNet
Powiadamianie o zdarzeniu będzie stanowiło podstawową i dostępną dla wszystkich funkcjonalność RescueNet. Z aplikacji będzie mógł skorzystać każdy obywatel, a dostępni w systemie ratownicy niezależnie od swojej macierzystej jednostki zostaną powiadomieni o zdarzeniu. Kluczową dla sieci ratownictwa obywatelskiego, jak również dla przedsiębiorstw funkcjonalnością RescueNet będzie dodatkowo możliwość łączenia ratowników w grupy działające w określonym czasie i na wyznaczonym obszarze, łatwa komunikacja pomiędzy członkami danej grupy, a także możliwość koordynacji akcji ratowniczej.
Działającym w grupie ratownikom wyznaczony Koordynator będzie miał możliwość przypisania posiadanego przez nich sprzętu i wezwania tego Ratownika, który poza tym, że będzie najbliżej, będzie także posiadał potrzebny na miejscu zdarzenia sprzęt ratowniczy. Przy założeniu, że grupa ratownicza będzie stale działała na tym samym obszarze, np. w przedsiębiorstwie, do systemu będzie można wprowadzić lokalizację sprzętu ratowniczego. Opracowane dotychczas algorytmy wyznaczą najkrótszą trasę dotarcia ratownika do miejsca zdarzenia z uwzględnieniem zaopatrzenia się po drodze w niezbędny do udzielenia pierwszej pomocy sprzęt, czyli defibrylator AED czy apteczkę pierwszej pomocy. Wsparciem dla działania grupy ratowniczej będzie również możliwość nawiązania w czasie rzeczywistym, m.in. z wykorzystaniem RescueGlass połączenia audiovideo z Centrum Operacyjnym i uzyskanie fachowej pomocy wykwalifikowanego ratownika medycznego.
Wypadki oraz urazy stanowią ogromny obszar dla interwencji, m.in. w zakresie pierwszej pomocy, które nie są bezpośrednio związane ze świadczeniem medycznym. Ratownictwo obywatelskie, nowe technologie oraz wyprowadzenie prostych czynności medycznych poza mury szpitala stają się koniecznością i dają ogromną szansę na zredukowanie liczby tzw. zgonów możliwych do uniknięcia (avoidable mortality). Na powszechnej znajomości chociażby podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy wygrywamy wszyscy. Niezaprzeczalnie wygrywa oczywiście osoba poszkodowana i jej najbliżsi, odciążany jest system państwowego ratownictwa medycznego, ale wygrywa też pracodawca i społeczeństwo. Ekonomiczne skutki przedwczesnych zgonów (których można było uniknąć) oraz niepełnosprawności osób w wieku produkcyjnym są ogromne - to PKB, którego już nigdy nie wytworzą, wydatki związane z absencja w pracy, opieką, rentami czy odszkodowaniami.
Bibliografia
- https://cordis.europa.eu/article/id/123318-euwide-network-explores-sudden-cardiac-arrest-causes-to-help-prevention-and-treatment/pl
- http://www.czytelniamedyczna.pl/6467,cardiac-arrest-factors-affecting-the-effectiveness-of-resuscitation.html
- https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/system-ratowniczo-gasniczy.html
- https://www.policja.pl/pol/aktualnosci/183752,Liczba-policjantow-w-polskiej-Policji-fakty.html
- https://isp.policja.pl/isp/aktualnosci/15914,Gorskie-sluzby-ratownicze-MSWiA.html