Pierwsza pomoc w złamaniach i zwichnięciach kończyn zakłada unieruchomienie miejsca urazu, aby ograniczyć patologiczną ruchomość kości bądź stawu i nie dopuścić do pogłębienia się urazu. Czy warto mieć taką szynę w apteczce? Jakie są rodzaje szyn, czym się różnią i jaką szynę stabilizującą używać?
Dlaczego każde złamanie należy unieruchomić?
W celu unieruchamiania złamań stosuje się specjalne szyny stabilizujące, które zakłada się na kończynę z urazem. W przypadku złamania stabilizuje się kość i dwa sąsiadujące stawy, natomiast, a w celu unieruchomienia urazu stawu, stabilizuje się ten staw i dwie sąsiadujące z nim kości.
Bardzo ważne jest, aby wykonać to jak najwcześniej, jeszcze zanim poszkodowany trafi do SOR-u, dzięki czemu ograniczone zostanie ryzyko pogłębiania urazu tkanek okalających miejsce złamania. W przypadku złamań w okolicach przebiegu tętnic lub dużych żył istnieje też ryzyko przerwania naczynia krwionośnego i masywnego krwotoku.
Jakie są szyny do unieruchamiania, czyli rodzaje szyn stabilizujących
Dzięki różnorodności rozwiązań można z łatwością dobrać rodzaj szyny do złamania, a także do możliwości przechowywania. W ratownictwie znane są cztery podstawowe rodzaje szyn do unieruchamiania złamań.
Szyny Kramera
Szyna Kramera to podstawowy i powszechnie używany rodzaj szyny medycznej do unieruchamiania złamań. Ich budowa przypomina kratownicę z drutu, co ułatwia ich dopasowanie. Szyna musi być pokryta miękkim materiałem (najczęściej jest to wata zabezpieczona bandażem elastycznym), aby nie powodowała dyskomfortu. Szyny Kramera są powszechnie stosowane, ze względu na wysoką trwałość i niski koszt, a także możliwość wielorazowego użytku – po zabrudzeniu wystarczy jedynie zmienić bandaże ochronne. Szyny są w różnych rozmiarach, mogą być stosowane do stabilizacji kończyn górnych i dolnych, więc ich zastosowanie jest bardzo powszechne. Minusem jest jednak to, że nie są zbyt kompaktowe. Zajmują sporo miejsca, dlatego nie sprawdzą się jako wyposażenie apteczki turystycznej.
Szyny typu Splint
To nowoczesne, zwijane szyny medyczne, które składają się z aluminiowej, giętkiej listwy, obklejonej elastyczną pianką. Są na tyle sztywne, że dobrze sprawdzają się do unieruchamiania złamań kończyn, a jednocześnie na tyle elastyczne, że można je dowolnie formować, a także zwijać. Ta właściwość sprawia, że świetnie nadają się do osobistych apteczek. Można ją schować w plecaku lub w torbie, nie tracąc przy tym wiele miejsca. Szyny splint są lekkie, dostępne w różnych długościach. Z szyny spint można zrobić usztywnienie na kończyny, ale po odpowiednim uformowaniu również prowizoryczny kołnierz ortopedyczny. Są bardzo praktyczne i można je stosować w badaniach RTG.
Szyny próżniowe
Szyny próżniowe podciśnieniowe (vacuum splints) to specjalistyczne szyny do stabilizacji złamań. Są to worki wypełnione granulatem, które podczas opróżniania z powietrza specjalną pompką próżniową stabilizują kończynę w pozycji zastanej. Mają największą możliwość dowolnego formowania i są bardzo łatwe w zakładaniu, mogą być więc stosowane w trudnych warunkach. Są to szyny medyczne wielokrotnego użytku, a ich mycie i odkażanie jest bardzo proste. Mogą być stosowane w badaniach RTG, a różne wielkości umożliwiają unieruchomienie dowolnych części ciała. Z minusów niestety takie szyny uważane są za niezbyt trwałe, gdyż muszą być całkowicie szczelne, a jakiekolwiek przerwanie powłoki powoduje, że szyna przestaje spełniać swoją funkcję. Dostępne są szyny z wieloma komorami, dzięki czemu minimalizuje się to ryzyko; niestety to podraża ich produkcję, a te nie należą do najtańszych. Zajmują też sporo miejsca, dlatego wchodzą raczej w skład zestawów przewożonych w pojazdach ratunkowych, a nie w przenośnych torbach i apteczkach.
Szyny prowizoryczne
Ostatnim rodzajem szyny do unieruchamiania złamań są te prowizoryczne do wykonania z materiałów znajdujących się pod ręką. W sytuacji, w której nie dysponujemy specjalistycznym sprzętem, unieruchomienie można wykonać, wykorzystując dwa sztywne kije, np. gałęzie bez wystających sęków, deski itp. Ułożyć je po przeciwległych stronach unieruchamianego miejsca i zabandażować opaską elastyczną tak, by unieruchomić kończynę. Taka szyna stabilizująca spełni również swoją funkcję do czasu przyjazdu fachowej pomocy. Chociaż można się posiłkować prowizorycznymi metodami, to warto zaopatrzyć się w inne typy szyn stabilizujących, zwłaszcza w szyny Splint, które są lekkie, zajmują mało miejsca i można je bez problemu zabrać ze sobą na wycieczkę lub włożyć do bagażnika i wozić w samochodowej apteczce.