W sytuacjach nagłego zagrożenia życia lub zdrowia najważniejsza jest szybka reakcja oraz ocena stanu poszkodowanego. ABC to określenie jednego ze schematów, które znacznie ułatwiają działanie na miejscu zdarzenia. Jest to podstawowy algorytm oceny i zabezpieczenia funkcji życiowych osoby potrzebującej pomocy. Na czym polega schemat ABC i jak w praktyce wygląda zgodne z nim postępowanie?
Co oznaczają litery ABC w pierwszej pomocy?
Schemat ABC to akronim pochodzący od pierwszych liter angielskich słów:
- A (airway) – drożność dróg oddechowych
- B (breathing) – oddychanie
- C (circulation) – krążenie
Odpowiada on kolejności, w jakiej należy ocenić stan poszkodowanego i podejmować działania ratownicze. Dzięki niemu możliwe jest szybkie ustalenie, które podstawowe funkcje życiowe są zagrożone i wymagają natychmiastowej interwencji. Pominięcie któregoś z tych elementów lub wykonanie ich w złej kolejności może skutkować poważnymi konsekwencjami, w tym zatrzymaniem krążenia i śmiercią poszkodowanego.
Na czym polega schemat ABC?
Na czym polega schemat ABC? Można go określić przede wszystkim jako logiczną sekwencję działań pozwalających zminimalizować ryzyko przeoczenia ważnych symptomów występujących u poszkodowanego. Znajduje zastosowanie zarówno w warunkach pierwszej pomocy, jak i w medycynie ratunkowej. Co dokładnie oznacza ocena ABC?
A (airway) – drożność dróg oddechowych
W pierwszej kolejności sprawdź, czy drogi oddechowe poszkodowanego są drożne. Mogą być zablokowane przez język, ciało obce lub wymiociny. Należy wówczas podjąć próbę ich udrożnienia. W tym celu stosuje się techniki takie jak:
- odchylenie głowy i uniesienie żuchwy,
- usunięcie ciała obcego (jeśli jest to możliwe),
- stosowanie narzędzi takich jak rurki ustno-gardłowe przez zespoły ratownictwa medycznego.
B (breathing) – oddychanie
Po udrożnieniu dróg oddechowych należy ocenić, czy poszkodowany oddycha. W tym celu przyłóż ucho do ust poszkodowanego w taki sposób, by widzieć jego klatkę piersiową. Następnie przez 10 sekund sprawdzaj, czy słyszysz i czujesz oddech, a także czy widzisz ruchy klatki piersiowej. Jeżeli oddech jest prawidłowy, przejdź do następnego kroku. Jeśli nie – rozpocznij wykonywanie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
C (circulation) – krążenie
Ocena krążenia obejmuje sprawdzenie, czy poszkodowany jest przytomny i czy jego skóra nie jest blada, sina lub chłodna, np. w obrębie kończyn. Objawy te mogą świadczyć o stanie zagrożenia życia, np. zawale serca lub wstrząsie.
Schemat ABC a ABCDE
W medycynie ratunkowej często używany jest także rozszerzony algorytm ABCDE, rozszerzający podstawowy schemat ABC o dodatkowe elementy:
D (disability) – ocena przytomności poszkodowanego poprzez zadawanie mu prostych pytań
E (exposure) – pełna ocena urazów po rozebraniu poszkodowanego.
Warto jednak podkreślić, że schemat ABC w ratownictwie jest zupełnie wystarczający dla osób niebędących ratownikami medycznymi. Pozwala ocenić, czy życie poszkodowanego jest zagrożone i jakie działania na miejscu zdarzenia należy podjąć.
Dlaczego kolejność ma znaczenie?
Kolejność działań w schemacie ABC jest bezpośrednio związana z hierarchią potrzeb fizjologicznych. Niedrożne drogi oddechowe uniemożliwiają oddychanie, brak oddechu prowadzi do zatrzymania krążenia, a niewydolność krążenia – do niedotlenienia mózgu i śmierci. Pominięcie któregoś z etapów oceny stanu poszkodowanego może skutkować niewłaściwym rozpoznaniem jego potrzeb, a co za tym idzie – nieefektywną pomoc. Dlatego znajomość algorytmów ratowniczych ma istotne znaczenie dla przebiegu akcji ratunkowej, przeprowadzanej zarówno przez zespół ratowników, jak i świadków zdarzenia.
ABC – podstawa pierwszej pomocy
Znajomość teoretycznych podstaw pierwszej pomocy jest bardzo istotna, jednak w sytuacji zagrożenia życia liczy się przede wszystkim praktyka. Dlatego wybierając kurs pierwszej pomocy, warto zapisać się na szkolenia prowadzone przez doświadczonych specjalistów z zakresu medycyny ratunkowej. Zapraszamy do skorzystania z oferty Centrum Ratownictwa. Od lat prowadzimy kursy pierwszej pomocy, w tym kurs KPP, oparty na aktualnych wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji. Ich program obejmuje przede wszystkim symulację, case studies i podstawy pracy ze sprzętem takim jak defibrylatory AED. Jednak niezależnie od tego, czy bierzesz udział w kursach pierwszej pomocy, czy jesteś zawodowo związany z ochroną zdrowia, znajomość schematu ABC to absolutna podstawa działania.
Źródła: ABC pierwszej pomocy, Zintegrowana Platforma Edukacyjna, dost. 20.06.2025 Schemat postępowania w ramach pierwszej pomocy w przedsiębiorstwie, Centralny Instytut Ochrony Pracy, dost. 20.06.2025 Polska Rada Resuscytacji, Podstawowe zabiegi resuscytacyjne, Wytyczne ERC 2021. dost. 25 czerwca 2025,