Opaska uciskowa, nazywana również stazą taktyczną umożliwia udzielenie skutecznej pomocy w przypadku masywnego krwotoku. Gdy typowy opatrunek uciskowy jest niewystarczający lub nie ma możliwości jego założenia, ratunkiem może być właśnie użycie stazy taktycznej. Kiedy należy to robić i jak używać stazy taktycznej?
Co to jest staza taktyczna?
Na początku warto wiedzieć, że staza taktyczna jest pojęciem potocznym, używanym popularnie zarówno w środowisku medycznym, jak i niemedycznym, jednak prawidłowa nazwa przyrządu to opaska uciskowa.
Istnieje wiele różnych modeli i sposobów wykonania takiej stazy, ale najpopularniejszą jest staza taktyczna CAT (Combat Application Tourniquet) dopuszczona do użytku również w działaniach bojowych. Taka opaska jest zbudowana z obszytego rzepem paska, polimerowego kołka (krępulca) oraz elementu blokującego. Kręcąc kołkiem, zaciska się stazę na kończynie, stopniowo zamykając światło naczyń krwionośnych. Po uzyskaniu efektu kołek zostaje zablokowany i nie dochodzi do rozluźnienia zacisku. Jak wygląda staza taktyczna CAT, sprawdzisz w naszym sklepie, gdzie kupisz też pozostałe wyposażenie z zakresu ratownictwa taktycznego.
Istnieje wiele odmian stazy CAT, które różnią się przede wszystkim zastosowanymi materiałami. Jeżeli staza ma być użytkowana w trudnych warunkach (np. przy możliwości zabrudzenia rzepa), w ekstremalnych temperaturach lub po prostu wielokrotnie na potrzeby jednostek systemu PRM, trzeba zwrócić uwagę na to, aby opaska wykonana była z dobrych materiałów. W przeciwnym razie obniża się jej sprawność, wydłużając czas założenia oraz siłę ucisku, co zwiększa utratę krwi.
Innym rodzajem stazy taktycznej jest MAT – Mechanical Advantage Tourniquet. Opaska zawiera pokrętło, które służy do stopniowego zaciskania. Do pokrętła dołączony jest zaczep blokujący taśmę. Stazy MAT są mniej popularne głównie ze względów na duży rozmiar, a zaczep mocujący może ulegać przypadkowemu odpięciu.
Trzecim rodzajem stazy taktycznej jest SOFTT – Special Operations Forces Tactical Tourniquet, która jest drugą najpopularniejszą opcją obok CAT-a. Jest łatwa w użyciu i niezawodna, niezależnie od warunków atmosferycznych. Konstrukcyjnie jest podobna do CAT-a, ale zamiast rzepa, elementem blokującym jest klamra.
Kiedy należy zastosować stazę taktyczną?
Tego typu akcesorium używa się wyłącznie w bardzo określonych sytuacjach. Jest to środek ratujący życie w przypadku masywnych krwotoków z kończyn i tylko w taki sposób powinna być używana. Czas założenia opaski uciskowej jest zdecydowanie szybszy niż jakiegokolwiek opatrunku uciskowego, a skuteczność w tamowaniu krwotoku jest bardzo wysoka. Wadą jest całkowite odcięcie przepływu do tkanek, a więc możliwość doprowadzenia do niedotlenienia i martwicy. Przez lata były prowadzone dyskusje na ten temat, a użycie stazy taktycznej budziło wiele kontrowersji. W wytycznych ERC 2021 przyjęto założenie, że w celu opanowania ciężkiego krwawienia, które może zagrażać życiu, należy rozważyć założenie opaski uciskowej lub opatrunku hemostatycznego. Opaski uciskowe stosowane w celu zatrzymania masywnego krwotoku z kończyn poprawiają przeżywalność pacjentów, dlatego nie należy się bać używania tej metody, trzeba jednak robić to z rozwagą.
Jak używać stazy taktycznej?
Opaski uciskowe charakteryzują się łatwością i szybkością zakładania. Należy ją założyć około 5-7 cm nad miejscem krwawienia, a jeżeli nie jesteśmy w stanie zlokalizować miejsca, należy ją założyć wysoko na kończynie i zacisnąć do momentu zatrzymania krwawienia, choć trzeba mieć na uwadze, że w niektórych sytuacjach może to być trudne do uzyskania. Kolejną zasadą tego, jak używać stazy taktycznej jest fakt, że opaska może być założona na kończynie do 120 minut bez konieczności jej rozluźniania. W ciągu 2 godzin nie spowoduje dużych konsekwencji dla zdrowia poszkodowanego, a jest to zazwyczaj wystarczający czas, nawet w warunkach terenowych, by poszkodowany trafił do szpitala. Zawsze należy w widocznym miejscu zapisać czas zaciśnięcia stazy taktycznej.
Nie należy się obawiać zakładania opaski uciskowej w wymagających tego sytuacjach:
- W urazowych amputacjach kończyn i zmiażdżeniach;
- Przy braku możliwości zatamowania krwawienia innymi sposobami (uciskanie miejsca krwawienia, opatrunek uciskowy, unoszenie kończyny do góry);
- W wypadkach masowych w celu udzielenia pomocy jak największej liczbie osób, w jak najkrótszym czasie.
Szerzej na temat samego postępowania z ranami, o tym, jak tamować krwotoki i jakie postępowanie wdrożyć przy krwawieniach pisaliśmy w artykule: Zasady postępowania przy krwotokach i zranieniach. Zachęcamy również do udziału w kursach Centrum Ratownictwa, gdzie w praktyce ćwiczymy zasady opatrywania ran i zakładania opasek uciskowych.
Bibliografia:
- Wytyczne resuscytacji 2021, pierwsza pomoc 2021, prc.krakow.pl;
- Zintegrowana Platforma Edukacyjna Platforma Ministerstwa Edukacji i Nauki, Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku, zpe.gov.pl (dostęp: 22.02.2022);
- Jacek Deneka, Staza taktyczna dla opornych, SPECIAL OPS 1/2013. 17-04-2016 (dostęp: 23.02.2022)