Górskie wędrówki to dla wielu osób jedna z najprzyjemniejszych form spędzania wolnego czasu. Piękne widoki, kontakt z przyrodą i aktywność fizyczna mogą być doskonałym połączeniem. Jednak nie należy zapominać, że wycieczka w góry wiąże się ze zwiększonym ryzykiem urazów głowy. Mogą one powstawać w wyniku upadków, uderzenia np. przez spadające kamienie oraz wielu innych niespodziewanych zdarzeń. Ryzyko zwiększają specyficzne warunki panujące w górach – przede wszystkim trudny teren i zmienna pogoda. Dlatego ważne jest, by każdy turysta znał zasady bezpieczeństwa oraz podstawowe techniki udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów głowy w górach.
Najczęstsze przyczyny urazów głowy w górach
Urazy głowy w górach najczęściej spowodowane są przez:
- upadki – nierówne szlaki, śliskie kamienie, błoto, wystające korzenie oraz śnieg i lód mogą łatwo spowodować poślizgnięcie się i upadek. Szczególnie niebezpieczne są upadki z wysokości oraz na skały, które mogą prowadzić do poważnych obrażeń,
- uderzenia w przeszkody – podczas wędrówki w gęstym lesie lub po skalistym terenie łatwo uderzyć się o gałąź, wystający fragment skały lub inny element terenu. Może to prowadzić do urazów, również bardzo poważnych,
- spadające kamienie – w górach, szczególnie w obszarach wysokogórskich, istnieje duże ryzyko osuwisk lub odrywania się fragmentów skał. Uderzenie w głowę nawet przez niewielki kamień może być przyczyną poważnych obrażeń. Dlatego należy zachować szczególną ostrożność podczas poruszania się po stromych, skalistych szlakach,
- lawiny i osunięcia ziemi – w niektórych partiach gór istnieje zwiększone ryzyko lawin śnieżnych i osuwisk. Zjawiska te stanowią duże zagrożenie dla turystów i mogą prowadzić do powstawania bardzo poważnych urazów, w tym głowy.
Jak zapobiegać urazom głowy w górach?
Podstawą zapobiegania urazom w górach jest zachowanie należytej ostrożności podczas poruszania się po trudnym terenie. Najważniejsze jest to, by zawsze patrzeć pod nogi, iść niezbyt szybko, ale pewnie i unikać biegania po śliskich powierzchniach. Dodatkowo przed wyruszeniem w góry konieczne jest dokładne zapoznanie się z trasą oraz prognozami pogody. W przypadku niesprzyjającej aury lepiej zrezygnować z wycieczki i poczekać na poprawę warunków. Warto także sprawdzić trasę i unikać ryzykownych miejsc, takich jak strome zbocza czy miejsca narażone na osuwiska.
Nie należy również zapominać o ochronie głowy przed urazami przy pomocy kasku, zwłaszcza jeśli planujemy takie aktywności jak wspinaczka, narciarstwo czy jazda na rowerze górskim. Trzeba przy tym pamiętać, by kask był dobrze dopasowany i spełniał niezbędne normy bezpieczeństwa.
Warto także wędrować w grupie; jest to znacznie bezpieczniejsza opcja niż samotna wyprawa. W razie wypadku inni uczestnicy wycieczki mogą udzielić pierwszej pomocy i wezwać pomoc. Z kolei decydując się na samotne wyjście, dobrze jest poinformować kogoś o planowanej trasie i przewidywanym czasie powrotu. Warto także zadbać o to, by mieć w telefonie zapisane numery do GOPR i TOPR: 985 oraz 601 100 300.
Czytaj także: Jak wezwać pomoc, gdy nie zna się dokładnej lokalizacji?
Pierwsza pomoc w przypadku urazów głowy
- Zabezpieczenie miejsca zdarzenia – wypadki w górach często mają miejsce w trudnym terenie. Dlatego przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy należy upewnić się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne zarówno dla poszkodowanego, jak i ratowników. W przypadku zagrożenia, np. osuwiskami, czy spadającymi kamieniami, należy poszkodowanego przenieść w inne miejsce, o ile nie stwarza to zagrożenia dla ratowników.
- Ocena stanu poszkodowanego – w pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy poszkodowany jest przytomny, czy oddycha i nie ma innych poważnych obrażeń. Konieczne jest także ustabilizowanie głowy i szyi, na przykład przy pomocy elementów garderoby, by zapobiec powstaniu większych obrażeń kręgosłupa szyjnego.
- Wezwanie pomocy – w górach czas dotarcia służb ratunkowych może być wydłużony, dlatego konieczne jest bezzwłoczne powiadomienie ratowników o wypadku.
Podstawowe czynności ratunkowe, jakie należy wykonać, zabezpieczając urazy głowy to:
- stabilizacja głowy i szyi – w przypadku urazu głowy należy zawsze zakładać, że mogło dojść do urazu kręgosłupa. Dlatego konieczna jest stabilizacja głowy i szyi do przybycia służb ratunkowych,
- ewentualne rany głowy należy jak najszybciej zabezpieczyć, najlepiej przy pomocy jałowego opatrunku,
- unikanie przemieszczania poszkodowanego – osoba z urazem głowy nie powinna być przemieszczana, chyba że jest to absolutnie konieczne, np. z powodu panujących warunków,
- dbanie o komfort cieplny – warunki panujące w górach sprawiają, że łatwo o wychłodzenie poszkodowanego, który nie może się poruszać. Dlatego należy zadbać o jego komfort cieplny przy pomocy odzieży lub folii NRC,
- do momentu przybycia profesjonalnej pomocy należy również regularnie sprawdzać oddech, świadomość i ogólny stan poszkodowanego. Jeśli przestanie oddychać, należy natychmiast przystąpić do wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Czytaj także: Jak udzielić pierwszej pomocy w trudnym terenie?
Urazy głowy w górach stanowią realne zagrożenie. W takich sytuacjach kluczowa jest szybka i prawidłowa reakcja. Znajomość zasad bezpieczeństwa i podstawowych technik pierwszej pomocy mogą uratować zdrowie, a nawet życie poszkodowanych. Podobnie jak inne wypadki, mogą mieć one bardzo poważne konsekwencje. Dlatego zawsze należy zachowywać ostrożność i być świadomym zagrożeń, a w sytuacji awaryjnej – nie wahać się udzielać pomocy i wzywać ratowników. Warto być również dobrze przygotowanym pod kątem merytorycznym, co ułatwiają kursy pierwszej pomocy Centrum Ratownictwa. Ich uczestnicy poznają zarówno podstawowe, jak i bardziej zaawansowane techniki udzielania pierwszej pomocy w różnych sytuacjach. Nabyte w ich trakcie umiejętności są nieocenione zarówno wtedy, gdy do wypadku dojdzie w codziennym życiu, jak i podczas wakacyjnych wypadów w góry.