Zakrztuszenie a zadławienie – kluczowe różnice

Zakrztuszenie u dziecka następuje, gdy drobne cząstki jedzenia, płynu lub ciało obce dostają się do dróg oddechowych. Objawia się intensywnym kaszlem, co świadczy o aktywnej reakcji organizmu na usunięcie przeszkody. Dziecko zazwyczaj oddycha, choć może mieć trudności z pełnym nabieraniem powietrza.

Z kolei w przypadku zadławienia dochodzi do całkowitego lub częściowego zablokowania dróg oddechowych przez ciało obce. Kaszel może być nieskuteczny, a dziecko może wydawać jedynie świsty lub w ogóle nie być w stanie oddychać. W takim przypadku konieczna jest szybka interwencja, ponieważ zadławienie jest stanem zagrożenia życia.

Najczęstsze przyczyny zakrztuszenia u dzieci

Najczęściej dochodzi do zakrztuszenia u niemowląt i dzieci do piątego roku życia. Dzieje się tak ze względu na ich naturalną ciekawość oraz niedojrzały mechanizm połykania. Najczęstsze przyczyny to:

• nieodpowiednia konsystencja jedzenia – orzechy, winogrona, kawałki mięsa, surowe warzywa czy twarde cukierki to produkty, które najczęściej powodują zakrztuszenie,
• szybkie spożywanie pokarmu – jedzenie w pośpiechu lub podczas zabawy zwiększa ryzyko wprowadzenia jedzenia do dróg oddechowych,
• ciała obce – małe przedmioty takie jak monety, koraliki, klocki czy części zabawek, mogą zostać przypadkowo połknięte lub wciągnięte do dróg oddechowych.

Jak pomóc dziecku przy zakrztuszeniu?

Co zrobić, gdy dziecko się zakrztusi? Przede wszystkim należy zachować spokój. W zależności od sytuacji, konieczne jest też wdrożenie odpowiedniego postępowania

1. Jeśli dziecko kaszle skutecznie

• pozwól dziecku kontynuować kaszel – to naturalny sposób organizmu na usunięcie przeszkody z dróg oddechowych.
• upewnij się, że dziecko siedzi w wyprostowanej pozycji, co ułatwia oczyszczenie dróg oddechowych.
• nie uderzaj dziecka po plecach – może to spowodować przesunięcie ciała obcego głębiej.

2. Jeśli kaszel staje się nieskuteczny lub dziecko ma trudności z oddychaniem

Pierwsza pomoc przy zakrztuszeniu niemowlaka:

Co zrobić, gdy małe dziecko zakrztusi się mlekiem lub śliną? Połóż je brzuszkiem na swoim przedramieniu – głowa powinna być niżej niż tułów. Następnie wykonaj 5 energicznych uderzeń w okolicę międzyłopatkową, używając nasady dłoni. Jeśli to nie pomoże, odwróć dziecko na plecy i wykonaj 5 ucisków klatki piersiowej dwoma palcami na wysokości mostka.

Powtarzaj na zmianę uderzenia w plecy i uciski klatki piersiowej, aż drogi oddechowe zostaną oczyszczone lub dziecko zacznie oddychać.

Pierwsza pomoc przy zakrztuszeniu u dziecka powyżej 1 roku życia opiera się na następującym algorytmie:

• stań za dzieckiem i wykonaj 5 uderzeń między łopatki nasadą dłoni,
• jeśli to nie pomoże, zastosuj uciśnięcia nadbrzusza (dawniej chwyt Heimlicha): stań za dzieckiem, obejmij je rękami w okolicy nadbrzusza, a następnie energicznie przyciśnij pięść drugą ręką, wykonując ruch w kierunku do siebie i ku górze,
• kontynuuj naprzemiennie uderzenia w plecy i uciski nadbrzusza, dopóki ciało obce nie zostanie usunięte lub dziecko nie straci przytomności.

Co zrobić, gdy dziecko się zakrztusi i straci przytomność?

W takiej sytuacji należy wezwać pogotowie, a następnie przystąpić do wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy pediatrycznej:

• ułóż dziecko na twardej powierzchni,
• sprawdź, czy w drogach oddechowych widoczne jest ciało obce; jeśli to możliwe, usuń je,
• jeśli ciało obce nie jest widoczne lub jego usunięcie nie było możliwe, wykonaj 15 ucisków klatki piersiowej, a następnie 2 oddechy ratunkowe.
• kontynuuj RKO do czasu przywrócenia oddechu lub przybycia służb ratunkowych.

Jak zapobiegać zakrztuszeniom u dzieci?

Prewencja odgrywa kluczową rolę w ochronie dzieci i niemowlaków przed zakrztuszeniem. Oto podstawowe zasady bezpieczeństwa:

• podawaj jedzenie w odpowiedniej formie – małe owoce (np. winogrona) powinny być pokrojone na pół, a orzechy czy pestki zmielone. Warto także unikać twardych cukierków i innych, podobnych produktów,
• zachęcaj do spokojnego jedzenia – ucz dziecko, że jedzenie powinno odbywać się w pozycji siedzącej, bez pośpiechu i rozmów w trakcie posiłku,
• monitoruj zabawki i małe przedmioty – dbaj o to, aby dziecko nie miało dostępu do małych, łatwych do połknięcia przedmiotów.
• ucz dziecko zasad bezpiecznej zabawy – tłumacz, dlaczego nie wolno wkładać przedmiotów do ust.
• zadbaj o przeszkolenie – rodzice i opiekunowie powinni uczestniczyć w specjalnych szkoleniach, takich jak organizowany przez Centrum Ratownictwa kurs pierwszej pomocy dzieciom, które uczą, jak radzić sobie w takich sytuacjach.

Zakrztuszenie u niemowlaka lub małego dziecka to sytuacja, która może zdarzyć się w każdej chwili, dlatego wiedza na temat skutecznej pomocy jest tak istotna. Zachowanie spokoju, znajomość podstawowych zasad pierwszej pomocy oraz odpowiednia profilaktyka to najlepsze sposoby na ochronę dziecka przed powikłaniami zakrztuszenia. Dodatkowo przeszkolenie, jakie zapewniają kursy pierwszej pomocy, może dać rodzicom pewność, że są gotowi skutecznie zareagować, jeśli zajdzie taka potrzeba. Pamiętajmy, że bezpieczeństwo dziecka zaczyna się od świadomości i odpowiedzialności dorosłych.

Źródła: Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji, s. 63 Zabiegi resuscytacyjne u dzieci, dost. 27.11.2024 https://www.prc.krakow.pl/wytyczne2021/rozdz1.pdf