Zawał serca stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na całym świecie. O przeżyciu poszkodowanego w takich przypadkach decyduje przede wszystkim szybka reakcja świadków zdarzenia, umiejętność rozpoznania przez nich objawów zawału serca oraz udzielenia pierwszej pomocy. Choć stan ten kojarzy się głównie z silnym bólem w obrębie klatki piersiowej, rozpoznanie go w rzeczywistości bywa bardziej skomplikowane, a obecne symptomy zależą od wielu różnych czynników. Jak rozpoznać, że zbliża się zawał serca i co robić w takim przypadku?
Czym jest zawał serca?
Zawał serca to stan, w którym dochodzi do martwicy fragmentu mięśnia sercowego wywołanego przez niedokrwienie. To z kolei spowodowane jest niedostatecznym dopływem krwi za pośrednictwem tętnic wieńcowych.
Najczęściej do zamknięcia naczyń wieńcowych dochodzi na skutek obecności blaszki miażdżycowej, która blokuje przepływ krwi. W wyniku niedokrwienia komórki mięśnia sercowego przestają prawidłowo funkcjonować, a następnie się rozpadają. Oznacza to, że zawał serca stanowi bezpośrednią groźbę jego trwałego uszkodzenia. Im szybciej zostanie podjęte leczenie, tym większa jest szansa na ograniczenie obszaru martwicy.
Wyróżnia się kilka rodzajów zawału serca, nazywanych także ostrymi zespołami wieńcowymi. Różnicuje się je przede wszystkim na podstawie zapisu badania EKG. Należy wśród nich wymienić m.in. zawał serca bez uniesienia odcinka ST oraz ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST.
Zawał serca – objawy
Najbardziej charakterystyczne objawy zawału serca to:
- silny, dławiący ból w klatce piersiowej – zazwyczaj odczuwany za mostkiem, mogący promieniować do lewej ręki, żuchwy lub pleców,
- duszność,
- zimne poty,
- nudności lub wymioty,
- uczucie lęku,
- bladość skóry.
Warto podkreślić, że objawy zawału serca u kobiet i mężczyzn mogą się różnić. U kobiet częściej pojawiają się takie symptomy jak bóle w nadbrzuszu, zawroty głowy, uczucie nietypowego zmęczenia oraz duszność bez bólu w klatce piersiowej. Z tego powodu rozpoznanie zawału serca bywa u nich trudniejsze, co opóźnia wezwanie pomocy, a co za tym idzie – rozpoczęcie leczenia.
Jak rozpoznać zawał?
W sytuacji, w której podejrzewa się zagrożenie życia poszkodowanego, niezwykle ważne jest to, jak rozpoznać zawał. Warto wówczas odpowiedzieć sobie na trzy pytania:
- czy poszkodowany odczuwa ból w klatce piersiowej?
- czy obecne są dodatkowe objawy, takie jak duszności, zimne poty lub nudności,
- czy u osoby obecne są w wywiadzie choroby sercowo-naczyniowe, cukrzycę, nadciśnienie lub palenie tytoniu.
Jeśli odpowiedź na którekolwiek z tych pytań brzmi "tak", należy podejrzewać zawał serca i natychmiast wezwać pomoc.
Jakie sygnały daje organizm przed zawałem?
Wskazujące na możliwość wystąpienia zawału serca objawy mogą pojawić się jeszcze przed ostrym incydentem sercowym. Zazwyczaj są to nasilone symptomy choroby wieńcowej, takie jak uczucie zmęczenia, nieadekwatne do wykonywanej aktywności, pojawiająca się przy niewielkim wysiłku duszność i uczucie ucisku lub dyskomfortu w klatce piersiowej. Mogą również pojawić się zaburzenia snu oraz uczucie nieokreślonego niepokoju, nieco przypominające atak paniki.
Ważne, by nie ignorować tych sygnałów ze strony organizmu. Również podczas udzielania pierwszej pomocy warto dowiedzieć się, czy występowały przed zdarzeniem; może to bowiem ułatwić rozpoznanie zawału.
Pierwsza pomoc w zawale serca
Zawał jest stanem, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej oraz udzielenia pierwszej pomocy. Dlatego pierwszym krokiem, jaki należy wykonać, udzielając pierwszej pomocy w zawale serca, jest wezwanie pomocy poprzez zadzwonienie na numer 112 lub 999.
Pamiętaj, by zachować spokój. Tylko wtedy będziesz w stanie skutecznie pomóc poszkodowanemu. Ułóż go w pozycji półsiedzącej, by zmniejszyć obciążenie serca i ułatwić oddychanie. Zapewnij też dostęp do świeżego powietrza – np. rozepnij ubranie, otwórz okno.
Nie zostawiaj osoby poszkodowanej samej. Należy stale monitorować jej stan, a w przypadku utraty przytomności – rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.
Wiedza o tym, jak rozpoznać zawał i szybko udzielić pierwszej pomocy jest dosłownie na wagę złota – tym bardziej, że schorzenia układu sercowo-naczyniowego dotykają znacznego odsetka społeczeństwa. Dlatego warto nauczyć się reagować w takich sytuacjach i skorzystać z możliwości, jakie daje praktyczny kurs pierwszej pomocy. Godne polecenia są tutaj szkolenia takie jak organizowany przez Centrum Ratownictwa kurs pierwszej pomocy BLS+AED. Prowadzone przez doświadczonych ratowników, uczą nie tylko teorii, ale przede wszystkim skutecznego działania w sytuacjach kryzysowych. Realistyczne scenariusze i praktyczne ćwiczenia pozwalają przećwiczyć niezbędne procedury i nabrać pewności siebie w działaniu.
Biorąc udział w naszych szkoleniach, dowiesz się również, jak rozpoznać zawał, co robić i jakie sygnały daje organizm przed zawałem oraz w jaki sposób udzielić pierwszej pomocy osobom ze szczególnymi potrzebami, w tym osobom starszym i dzieciom. Skorzystaj z profesjonalnego szkolenia i zdobądź umiejętności, które mogą uratować życie.
Źródła: Lek. D. Boboryk, Objawy zawału serca, 10.02.2022, dost. 20.06.2025 Lek. M. Wiercińska, Zawał serca (atak serca) – przyczyny, objawy i leczenie, Mp.pl, 24.07.2024, dost. 20.06.2025 Wytyczne ESC dotyczące postępowania w ostrym zawale serca z uniesieniem odcinka ST, Kardiologia Polska 2018, 76:2: 229-313, dost. 20.06.2025